خرمشهر در قاب ادبیات پایداری

خبرگزاری دفاع مقدس- محمدجواد جزینی(داستان نویس و منتقد): در بسیاری از جنگهای میهنی جهان، همواره شهرهایی بودهاند که به دلیل مقاومتهای مردمی در مقابل متجاوزان، به سمبل مقاومت ملی تبدیل شدهاند. لئو تولستوی مضمون مقاومت مردم مسکو در برابر ارتش ناپلئون را در جنگ دستمایه قرار می دهد .سیمونف در کتاب «استالینگراد همچنان می جنگد» ازمقاومت اهالی شهر لنینگراد می گوید ."پلی بر رودخانه درینا"اثر ایوآندریچ برنده جایزه نوبل ادبی نیز با تشریح زندگی مردمان شهر کوچکی در کنار پل رودخانه درینا به پایداری آنان در برابر اشغالگران در طول 400 سال از عثمانیان گرفته تا اتریشی ها می پردازد.اریش ماریا رمارک، آندو مالرو، اشتفان تسوایگ، توماس مان، جورج ارول، گراهام گرین،جان اشتاین بک و بسیاری دیگر از نویسندگان جهان به توصیف مقاومت های مردمی در مقابل اشغالگران پرداخته اند.

خرمشهر پایتخت اصلی جنگ

خرمشهر از مهم ترین نقاط جنگ محسوب می شود. مقاومت 35 روزه و اشغال ۵۴۵روزه و در نهایت پیروزی ایران در فتح دوباره این شهر آن را به یکی از مهم ترین رویدادهای جنگ تبدیل کرده است.به همین دلیل خرمشهر پایتخت و مرکز جنگ تلقی می شود. این اهمیت باعث شده است این شهر در اغلب کتاب های مربوط به جنگ جایگاه ویژه ای داشته باشد.

در طول سالهای جنگ و بعد از آن در حوزه کتاب آثار متنوعی به چاپ رسیده است که به توصیف و تحلیل و نقل و نقد رویدادهای مهم دفاع مقدس می پردازد.این کتابها در حوزه های متنوع سیاسی، نظامی، اجتماعی، ادبی و... به شرح ابعاد و زوایای هشت سال جنگ مقاومت ها ، ویرانی ها و پیامدهای آن پرداخته است.

فعالیت انتشاراتی برای عملیات سخت بیت المقدس

نخستین کتاب منتشر شده درباره خرمشهر کتاب یادواره دو مجاهد شهید در جنگ تحمیلی با کفار بعثی ، برادر شهید احمد سلیمانی و برادر شهیدمجید سلیمانی است.یکی دیگر از نخستین کسانی که درباره خرمشهر نوشت پرویز مسجدی بود. او در کتاب «روزهای مقاومت در خرمشهر» درباره درگیری های مردم با دشمن ، حمله تانک ها، روزهای مقاومت و درگیری در کوی طالقانی خرمشهر و خارج کردن زنان و کودکان از میان آتش دشمن می نویسد.

نخلهای بیسر به یاد روزهای سخت رزمندگان

قاسمعلی فراست هم ازدیگر داستان نویسانی بود که درباره خرمشهر نوشت. او در مجموعه داستان «خانه جدید» حکایت یک رزمنده خرمشهری را می گوید که پس از محاصره شهر توسط دشمن و تخریب خانه ها، به خانة خود رفته ، آلبوم عکس های خانوادگی را پیدا می کند و با تماشای عکس ها به یاد گذشته می افتد که دوستانش او را برای اجرای پاتک صدا می کنند. نخل های بی سر هم دیگر داستان تحسین شده او درباره خرمشهر است.

غلامرضا عیدان از دیگر داستان نویسان جنوبی بود که درباره خرمشهر نوشت."شبی تا صبح"داستان دو جوان رزمنده خرمشهری به نام های عظیم و برناس است که در کودکی همبازی بوده اند و اکنون از سرزمین خود دفاع می کنند و... .هادی خرمالی در مجموعه داستان "عشق را بیرون می کنند"رزمنده ای را نشان می دهد که قبل از عمل جراحی ، باترکش های درون بدن خود صحبت می کند. پزشک و پرستار فکر می کنند کسی در اتاق اوست و پس از فهمیدن واقعیت ، می خندند و... .

فاطمه حسنوند هم در مجموعه داستان «فردا» و در داستان «در پادگان دژ»، پاسداری با یک تانک غنیمتی را به تصویر می کشد که خواهران امدادگر مقیم خرمشهر را که در زمان تجاوز عراق به خرمشهر، به رزمندگان کمک می کردند در لحظاتی که تانک عراقی قصد شلیک به آنها را دارد، نجات می دهد.

در «مادرانه »، مادری پس از 13 سال ، پسرمفقودالاثرش را در خواب می بیند که نشانی خود را به مادر می دهد.مادر به مقر نگهداری اجساد شهدای تفحص می رود و او را که تنها چند استخوان است ، با نشانی ویژه اش می یابد.

داستان نویسان دیگری از جمله مریم جمشیدی در مجموعه «باد و باران»، حسینعلی جعفری در مجموعه «ماه تمام بود»، راضیه تجار در مجموعه «جایی که آسمانش آیینه کاری است »، فیروز زنوزی جلالی در مجموعه های «روزی که خورشید سوخت» و «حضور»، احمد شاکری در مجموعه «سرزمین پدری»، بیژن نجدی در مجموعه «داستان های ناتمام »، یوسف عزیزی بنی طرف در مجموعه «حته، شط و مرداب» و علی فرخ مهر در «عشق را باور کنیم؟» جنگ را به زیبایی روایت می کنند.

کاوه بهمن هم در رمان «جنگی که بود» داستان زندگی دو جانباز به نام های رضا و حبیب را روایت می کند.

همچنین می توان به «چلچله ها» از محمود گلابدره یی، «در جستجوی من» از منیژه جانقلی، «سرود مردان آفتاب» از غلامرضا عیدان، «ضیافت به صرف گلوله» از مجید قیصری، «کودکی های زمین»از جمشید خانیان و... اشاره کرد.

در میان کتاب هایی که درباره خرمشهر نوشته شده است، گونه خاطره پرکاربردترین قالب به حساب می آید.تلاش برای زنده نگاهداشتن حوادث جنگ و نقل مستقیم آن از زبان تلاشگران عرصه مقاومت جزو پرعنوان ترین آثار محسوب می شود.

کتاب «لاله های خونین خرمشهر» از زندگی جوانانی می گوید که در آغازین روزهای جنگ در خرمشهر در برابر متجاوزان جنگیدند. کتاب « بچه های اسکله هشت» نیز مجموعه خاطره مقاومت ها و سرانجام آزادی خرمشهر است. «خرمشهر، یک قصه ماندگار» از ابراهیم دادپی هم خاطرات او از خرمشهر است و.....

خاطرات پرستاران از خرمشهر در کتاب «روزگاران» گردآوری شده است. این کتاب شامل مجموعه ای از خاطرات پرستاران و امدادگران از اوایل جنگ و حمله عراق به شهرهای خرمشهر، آبادان و... است.
خاطرات دشمنان متجاوز از خرمشهر هم از جمله کتاب های قابل توجه است. در مجموعه هفت جلدی «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» مصاحبه با افسران و سربازان اسیر عراقی است درباره رفتار عراقی ها با رزمندگان ایرانی در عملیات بیت المقدس ، آزادسازی خرمشهر و... . این کتاب ، مجموعه 72 مصاحبه با افسران و سربازان اسیر عراقی در سال های 1361 و 1362 است.

همچنین در کتاب اعترافات ، «خاطرات سرهنگ عراقی عبدالعزیز قادرالسامرائی». او به جنایات خود و دیگران طی جنگ اعتراف می کند و از غارت اموال مردم پس از تصرف خرمشهر می گوید.

کتاب «ماموریت در خرمشهر» خاطرات سرهنگ عراقی صبار فلاح اللامی است که طی جنگ تحمیلی از فرماندهان اصلی ارتش عراق بوده است.

کتاب «عبور از آخرین خاکریز، خاطرات یک پزشک اسیر عراقی » نوشته احمد عبدالرحمن که چگونگی جنگ طی مدتی که در جبهه بوده است تا اسارتش در خرمشهر را تشریح می کند.

از جمله کتاب های دیگری که توسط نیروهای عراقی نوشته شده و به تحلیل نظامی نبرد بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر پرداخته اند، می توان به کتاب دوجلدی «حزب بعث و جنگ» نوشته خالد حسین النقیب و ترجمه محمّدحسین زوارکعبه اشاره کرد.

در این کتاب ، نویسنده ـ که خود یک نظامی عراقی است ـ سعی کرده است تا خواننده را با پدیده ای به نام حزب بعث در کشورهای عربی و بویژه در عراق آشنا کند. به گفته نویسنده ، هدف واقعی از تالیف این کتاب ، تشریح مسائل پشت پرده ، حقایق ناگفته و دسیسه هایی است که زمینه به قدرت رسیدن حزب بعث و در نتیجه ، روی کار آمدن صدام تکریتی را فراهم کرد.

کتاب «طوفان سرخ» نوشته عبدالعظیم الشکرچی سرهنگ عراقی است که از عملیات آزادسازی خرمشهر می گوید. همچنین می توان از کتاب «جنگ سوم» نوشته مجتبی الحسینی و ترجمه محمدحسین زوارکعبه و «عبور از دجله» خاطرات افسران اسیر عراقی با ترجمه حمید محمدی و «خرمشهر در آتش » نوشته رضا الصبری با ترجمه عبدالرسول رضاگاه و... اشاره کرد.

«در کوچه های خرمشهر» و «زنان خرمشهر» هم ازجمله کتاب های قابل توجه درباره خرمشهر است. مجموعه این خاطرات را مریم شانکی طی سال های 1360 و 1361 در مصاحبه با شهیدان بهروز مرادی ، صالح موسوی ، فرهاد دشتی و محمد نوراتی گردآوری کرده است.

این مجموعه ، خاطرات عده ای از مردم خرمشهر را نیز در بر می گیرد که شانکی ، در همان سال ها با آنها در کوچه ها و خیابان های خرمشهر مصاحبه کرده که بیشتر آنها شهید شدند. بخش اعظم این خاطرات به مقاومت رزمندگان در خرمشهر اختصاص دارد.

«روزنه ای به آسمان » هم خاطرات معصومه آبادی یکی از زنان آزاده ایرانی است که از امدادگران سپاه بود و در زمان درگیری های آبادان و خرمشهر اسیر شد.

«گل سیمین، خاطرات سهام طاقتی» خاطرات او از خرمشهر است و فاطمه ناهیدی در «دوره درهای بسته» به روایت اسیر شماره 5533  فاطمه ناهید از نحوه اسارت در خرمشهر و برخورد عراقی ها می گوید