استاد دانشگاه لبنان:
ریاض از فریضه حج برای اعمال فشار بر کشورها بهره‌برداری می‌کند
طلال عتریسی گفت: فریضه حج به ابزاری در دستان سعودیها برای اعمال فشار بر کشورهای مختلف تبدیل شده است.
به گزارش گروه سایر رسانه های
دفاع پرس، با نزدیک شدن به موسم حج، رفته رفته اقدامات مقامات رژیم سعودی برای وارد کردن این فریضه الهی به گود سیاست آغاز شده است.
مقامات سعودی اخیرا اعلام کرده اند که حجاج قطری تنها از طریق دو فرودگاه می توانند وارد خاک عربستان شوند. بدون تردید این تصمیمی است که به دنبال بحران اخیر میان ریاض و دوحه اتخاذ شده است و هیچ عامل دیگری پشت آن نیست. علاوه بر این، سعودی ها اتباع شماری از کشورهای اسلامی ازجمله یمن و سوریه را از شرکت در موسم حج محروم و اعلام کرده اند که اجازه ورود آنها به خاک عربستان را نخواهند داد. این در حالی است که طبق اعلام مقامات ریاض، موسم حج آینده با حال و هوای متفاوتی برگزار خواهد شد. مسئولان سعودی تأکید کرده اند که تمامی حجاج باید مچ بند امنیتی را به همراه داشته باشند که برای آنها تعبیه شده است؛ اقدامی که به نظر می رسد نوعی تقلیل شأن حجاج محسوب می شود.
در همین ارتباط گفتگویی با «طلال عتریسی» رئیس مرکز منطقه ای و مطالعات سیاسی اجتماعی دانشگاه لبنان انجام داده ایم که مشروح آن از نظر می گذرد؛
مقامات عربستان سعودی اخیرا اعلام کرده اند که زائران قطری تنها می توانند از طریق دو فرودگاه «ملک عبدالعزیز» جده و شاهزاده «محمد بن عبدالعزیز» مدینه وارد عربستان شوند. به نظر شما آیا این تصمیم به مثابه سیاسی کردن فریضه حج نیست؟
کاملا واضح است که سعودی ها با اعلام چنین تصمیمی برای حجاج قطری، به دنبال اعمال بیشترین فشارها بر آنها هستند. علت اصلی این فشارها بر حجاج قطری نیز وجود بحرانی است که چندی پیش میان ریاض و دوحه به وجود آمد. درست همانگونه که پیشتر سعودیها فشارهای مختلفی را در عرصه های سیاسی و اقتصادی به قطر و دولتمردان این کشور تحمیل کردند. به نظر می رسد سعودیها تصمیم گرفتند همان مواضعی را که تاکنون در قبال قطری ها داشته اند، در مسأله حج نیز پیاده کنند.
همانگونه که می دانید مقامات سعودی پیشتر اعلام کردند که اتباع برخی کشورها نظیر اتباع سوریه و یمن حق مشارکت در موسم حج را ندارند. پیشتر نیز سعودیها اتباع ایرانی و عراقی از مشارکت در موسم حج منع کردند. چه چیزی موجب شده است تا سعودی ها گمان کنند که می‌توانند برای مشارکت یا عدم مشارکت برخی از مسلمانان در حج تصمیم گیری کنند؟
جای هیچ شکی نیست که تصمیم عربستان سعودی برای محروم کردن اتباع کشورهای مختلف ازجمله یمن و سوریه کاملا سیاسی است. این تصمیمات هیچ ارتباطی به مشروعیتِ ممانعت از اقامه فریضه حج توسط حجاج ندارد. اینکه ریاض اعلام کرده است که اتباع شماری از کشورهای اسلامی حق مشارکت در موسم حج را ندارند، به مسائل و تحولات سیاسی بازمی گردد و هیچ ارتباطی با اصل حج ندارد. افزون براین، اکنون دیگر برهیچکس پوشیده نیست که این تصمیمات اتخاذ شده توسط مسئولان سعودی به اختلافات آنها با دولت سوریه و همچنین نیروهای یمنی باز می گردد.
عربستان سعودی به دنبال اعمال فشارهای بیشتر بر سوری ها و یمنی هاست و از هر ابزاری برای تحقق این خواسته خود بهره برداری می کند. همه می دانند که این فشارها به دلیل اختلافاتی است که عربستان با این دو کشور دارد. این مسأله کاملا سیاسی است و هیچ ارتباطی با فریضه حج ندارد. عربستان سعودی ثابت کرده است که در اتخاذ چنین تصمیماتی هیچگاه به ابعاد مختلف آن از جمله بُعد شرعی، توجهی ندارد. تنها هدف ریاض از این دست اقدامات و تصمیمات، اعمال فشارهای بیشتر است؛ به دون اینکه به پیامدهای آن توجه داشته باشد.
آیا زمان آن نرسیده است که کشورهای اسلامی مدیریت حج به عنوان یک فریضه الهی را از تصرف سعودیها خارج کرده و به صورت جمعی به مدیریت اجرای این فریضه بپردازند؟
واقعیت این است که اجرای چنین طرحی سخت به نظر می رسد. نباید این واقعیت را نادیده گرفت که عربستان سعودی در مقایسه با کشورهای اسلامی، از ثروت های عظیم مادی برخوردار است. کشورهای اسلامی و شورای همکاری خلیج فارس در بسیاری از موارد مواضع سعودیها و اقدامات آنها را تأیید می کنند. در چنین شرایطی، تحقق یک اتحاد اسلامی که بتواند اداره حج را از دست سعودیها خارج کند بسیار سخت است. هرچند این تفکر و ایده، تفکر و ایده صحیحی است و باید کشورهای اسلامی برگزاری موسم حج را اداره کنند اما اجرای آن، حداقل در شرایط کنونی نیازمند زمان طولانی است تا به نتیجه لازم برسد.
نقش جمهوری اسلای ایران در تحقق این مسأله و سپرده شدن مدیریت برگزاری موسم حج به دست کشورهای جهان اسلام را چگونه ارزیابی می کنید؟
مسأله سپردن اداره حج به دست کشورهای اسلامی همواره مطرح بوده است. هرگاه که فرصتی برای تصمیم گیری پیرامون این طرح به وجود آمده است، شاهد پیش آمد مشکلی بوده ایم و به همین دلیل، تاکنون هیچ تصمیم مشخصی درباره این مسأله اتخاذ نشده است. طرح خارج کردن اداره موسم حج از قبضه سعودیها و سپردن آن به کشورهای جهان اسلام عمدتا از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح و پیگیری شده است. با این حال، این طرح تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است و عربستان سعودی به تنهایی اداره کننده حج است.
زمانی که بسیاری از کشورهای اسلامی از عربستان سعودی حمایت های مالی دریافت می کنند، نمی توان این توقع را داشت که در مسأله اداره برگزاری موسم حج در مقابل سعودیها بایستند. طبیعی است که کشورهای اسلامی برای عدم محرومیت از کمک های مادی ریاض، مواضع و اقدامات آن را تأیید می کنند و تحت هیچ شرایطی به آن اعتراضی ندارند. با این حال، طرح سپردن اداره برگزاری مراسم حج به کشورهای اسلامی همچنان مطرح است و به طور کامل منتفی نشده است، اما مسیر سختی را برای اجرایی شدن در پیش دارد.
