به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، نشست تخصصی «چهل شاهد» با موضوع بررسی 40 سال گرافیک و کاریکاتور انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با حضور محمد کاظم حسنوند، سید مسعود شجایی طباطبایی و سید محسن نوری نجفی در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
در این نشست محمد کاظم حسنوند اظهار داشت: در نشریات قبل از انقلاب در روزنامه‌ها و مجلات کاریکاتور مطرح بود و مجلات خیلی حرفه‌ای کاریکاتور کار می‌کردند.
وی افزود: اگر قرار است راجع به هنر انقلاب صحبت کنیم باید راجع به هنر پیش از انقلاب هم اشاره کنیم. بعد از دوران قاجار شتابزده به سمت تجدد رفتیم و هنر در دهه 40 و 50 به سمت نوگرایی و مدرنیسم رفت و نتوانست با توده مردم ارتباط بر قرار کند. نقاشان و هنرمندان تجسمی متاثر از آن فضا شدند و به نوعی هنر غربی را دنبال کردند. برخی تلاش کردند هنر غربی را ایرانیزه کنند اما آن هم شتابزده بود. با مطرح شدن جنبش بازگشت به خویشتن توسط روشنفکران هنرمندان هم تحت تاثیر آن تلاش کردند هنر ایرانی تری داشته باشند. قبل از انقلاب هنر بیشتر فرم گرا و مقلدانه و بدون محتوا بود.
حسنوند ادامه داد: درست زمانی که جهان از محتوا دور شده بود انقلاب جان تازه‌ای به جهان داد که فوکو آن را معنویت سیاسی نامید. انقلاب اسلامی ایدئولوژی جدیدی به جهان ارائه داد که دین و سیاست می‌تواند با هم تلفیق شود و امروز بعد از 40 سال این تفکر توانسته است در دنیا تاثیر پذیر باشد.
این هنرمند پیشکسوت اظهار داشت: هنر قبل از انقلاب هنر برای افراد خاص و بعد از انقلاب هنر عام برای همگان شد. پیش از انقلاب بی‌محتوایی در هنر داشتیم اما بعد انقلاب به سمت محتوا رفتیم. نقاشی، طراحی و کاریکاتور حتی یک گام جلوتر بود. به نظر من هنرهای تجسمی ایران بر اساس تاثیر پذیری روح و جوهر انقلاب اسلامی هنر پست مدرن است و از لحاظ تاریخی ما یک گام جلوتر بودیم. زمینه‌های هنر پست مدرن از ایران شروع شد چه آن را آگاهانه بدانیم و چه نا آگاهانه. هنرمندان جوان ما متاثر از انقلاب آثار هایی تولید کردند که پست مدرن بود و تاثیر گذار در تاریخ هنر جهان.
این استاد دانشگاه افزود: قبل از انقلاب به جز تعداد محدودی از هنرمندان همه فرم گرا بودند و نوعی هنر برای هنر را ترویج می‌داند که این نوعی شانه خالی کردن هنرمندان از مسوولیت اجتماعی است. پس از انقلاب رهبری حضرت امام (ره)، حضور مردم و شهدا در آثار تجسمی به وضوح دیده می‌شود. یک سال بعد از انقلاب، جنگ شروع می‌شود و مضامین به سمت ایثارگری رزمندگان، شهادت و پشتیبانی مردم رفت. هنر انقلاب آرمان‌گرا است و این در هنر های تجسمی ما مطرح شد و کاملا بارز بود.
حسنوند بیان داشت: هنر تجسمی ما دفاع مقدس را با واقعه کربلا تلفیق کرد و برای مردم ملموس‌تر شد و به خوبی مظلومیت ما را نشان داد. به دلیل مضامین متفاوت، هنر ما پست مدرن است. اساس هنر پست مدرن محتواست در برابر بی‌محتوایی مدرنیسم. انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تاثیر بزرگی در هنر تجسمی ما داشت و به لحاظ کیفی باید روی این آثار تامل کرد .
وی تصریح کرد: ما در هنر تجسمی گونه‌ای خاص از معنویت را به جهان معرفی کردیم و امروز همچنان ادامه دارد. شعله‌ای که از انقلاب اسلامی در قلب من بوجود آمد خاموش نمی‌شود. من هنوز در مورد دفاع مقدس کار می‌کنم و تا زمانی که یک اثر خوب در مورد دفاع مقدس خلق نکنم از این کار دست بر نمی دارم .
این استاد دانشگاه افزود: بعد از جنگ جریان جدیدی با نگاه به نوگرایی قبل از انقلاب دوباره جان گرفت و مطرح شد و حتی هنرمندان انقلابی هم تحت تاثیر قرار داد تا جایی که برخی از هنرمندان انقلاب کارهای قبلی خود را انکار کردند. حرکت خوبی در جریان هنرهای تجسمی در این روزها نداریم. هنرمندانی داریم که با علاقه در زمینه هنر انقلاب کار می‌کنند و با تمام بی مهری‌ها که در این زمینه نسبت به آنها صورت می‌گیرد.
حسنوند در پایان خاطر نشان کرد: امروزه اقتصاد در هنر در جهان مطرح است و به لحاظ فرهنگی ما قابلیت مطرح شدن در عرصه جهانی را داریم و باید حتما به اقتصاد در هنر توجه کنیم.
کاریکاتوریست‌های ایرانی اعتبار جشنواره های جهانی هستند
در ادامه این نشست سید مسعود شجایی طباطبایی گفت: در ایران در زمینه کاریکاتور اتفاقات زیادی رخ داده است و بسیاری در این حوزه فعالیت کرده اند. نشریه ادب کاریکاتور در ابتدا در ایران شکل گرفت اما چون ادامه نداشت و ضعیف بود نتوانست جریان‌ساز شود. نشریه ملانصرالدین از باکو شروع شد و سپس در تبریز ادامه داد و به صورت جدی کارکاریکاتور را شروع کرد. در مشروطه کاریکاتور به معنی دقیق کلمه رایج شد و استمرا یافت تا به مجله توفیق و کاریکاتور رسید. در توفیق کاریکاتور های بزرگی کار کردند.
وی ادامه داد: بعد ها روزنامه کیهان و اطلاعات کاریکاتور کار می کردند و در زمان انقلاب با تیراژ های بالا منتشر می شدند. کاریکاتور در زمان انقلاب علاوه بر چاپ در روزنامه ها به صورت های مختلف هم تکثیر می شد. کاریکاتور جواد علیزاده از فرار شاه بسیار مورد توجه قرار گرفت. بعد از انقلاب شاهد مجلات متعددی در حوزه کاریکاتور بودیم. کاریکاتور زبان مردمی بود و از چشم طنز به مسائل مختلف نگاه می کرد.
این کاریکاتوریست اظهار داشت: اولین ها در حوزه کاریکاتور با گروه کاسنی شکل گرفت، کیهان کاریکاتور، دوسالانه کاریکاتور، خانه کاریکاتور با گروه کاسنی شکل گرفت. بسیاری از هنر مندان خوب امروز از دل کیهان کاریکاتور بیرون آمد.
شجاعی طباطبایی افزود: در دفاع مقدس اتفاقات خوبی افتاد. محسن نوری نجفی و جواد علیزاده شش ماه پیش از حمله عراق، جنگ را پیش بینی کردند. انصافا در این حوزه کارهای مهم و تاثیر گذاری تولید و به شیوه های مختلفی تکثیر شد و باعث روحیه بخشی رزمندگان می شد و پوسترها تا خط مقدم می رسیدند. من نقاشی دیواری در کنار فرودگاه مهرآباد کشیدم که روزنامه فیگارو یک صفحه گزارش در مورد آن کار کرد.
وی بیان داشت: این آثار خوب دوران دفاع مقدس جمع آوری شده اما تا به حال در کتابی منتشر نشده است و امیدوارم شرایطی فراهم شود تا تاریخ جنگ تحمیلی به شکل تصویری دیده شود. این آثار بخشی از تاریخ نگاری ما هستند. کاریکاتور در سطح ایران به شکل جدی علاقمند پیدا کرده است و علاقمندان شهرستانی این زمینه هنری را در شهرها دنبال می کنند و خانه‌های کاریکاتور در سراسر ایران ایجاد شده است.
شجاعی طباطبایی اظهار داشت: ما در کاریکاتور جهان حرف اول را می‌زنیم. مسابقه‌ای در بلژیک با موضوع روح برگزار شد. یک هفته مانده به پایان مهلت ارسال آثار از دبیرخانه جشنواره تماس گرفتند و گفتند تعداد آثار هنرمندان ایرانی کم است و درخواست داشتند شرایط را فراهم کنیم تا این حضور بیشتر شود چرا که حضور ایرانیان باعث اعتبار جشنواره‌هاست. آنقدر آثار ایرانی در مدت یک هفته به این جشنواره ارسال شد که گفتند دیگر آثار نفرستند چون تعدا آثار ایرانی بیشتر هنرمندان بلژیک شده است. به طور متوسط از هر هفت جایزه 2 جایزه متعلق به ایرانیان است و این یعنی اعتبار کاریکاتوریست های ایرانی در جهان.
این هنرمند در پایان تصریح کرد: جوانان ما بسیار با هوش و خلاق هستند. اولین سایت تخصصی کاریکاتور ایرن به عنوان ایران کاریکاتور را ابتدا به زبان انگلیسی و سپس فارسی راه اندازی کردیم و خیلی از سایت‌های تخصصی دنیا حتی در قالب هم از این سایت الگو برداری کردند. آینده کاریکاتور ایران را فوق العاده می‌بینم. من در ورک شاپ هایی که در شهرستان برگزار می‌کنم غافلگیر می‌شوم و نوجوانانی می‌بینم که بسیار توانمند هستند و آینده از آن جوانان است.
ضرورت نقد هنر تجسمی احساس می شود
در ادامه سید محسن نوری نجفی از پیشکسوتان کاریکاتور اظهار داشت: کاریکاتور مستقیماً با فکر و سوژه کار دارد. تکنیک را می‌توان آموزش داد اما خلاقیت و فکر آموزش دادنی نیست. سیر تجربه در کاریکاتور مهم است کاریکاتور چشمه‌ای جوشان است. بعد از سینما و تلویزیون کاریکاتور پرمخاطب ترین هنر هاست.کاریکاتور مفهومی فرامرزی و فرا زبانی است و یک زبان بین المللی است.
وی افزود: امروز در جهان هنر ایرانی هنر مطرحی است و بسیاری از موزه‌های دنیا افتخارشان این است که هنر ایرانی و اسلامی را داشته باشند. کارهایی که در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس انجام دادیم شاید هرگز دیگر نتوانیم تکرار کنیم، چرا که آن شور و هیجان آن روزها مولد خلاقیت و هنر بود. اتفاقات سیاسی و جامعه شناختی در هنر موثر است. در دوران دفاع مقدس هم متاثر از دفاع مقدس بودیم و اگر هنرمند در چنین اتفاقی تاثیر نپذیرد یک بی غیرتی تاریخی است.
این پیشکسوت هنر کاریکاتور بیان داشت: من شش ماه پیش از جنگ کاریکاتور صدام را کشیدم و دوستان به شوخی می‌گفتند که تو جنگ را شروع کردی. امروز همه هنرمندان دیده می‌شوند اما هنر مندان حوزه کاریکاتور مظلوم واقع شده اند. آن روز ها امکانات نبود و هیچ منبعی برای یاد گیری وجود نداشت و امروز دسترسی به منابع بسیار آسان شده است اما متاسفانه جهت دهی و هدایت وجود ندارد. منتقدین آثار تجسمی نداریم و امروز ضرورت نقد هنر تجسمی احساس می شود .
نوری نجفی گفت: در دوران دفاع مقدس موضوع کاریکاتوریست‌ها جنگ بود و بسیار پربازده و پخته‌تر دیگر هنر‌ها به دفاع مقدس ورود کردند و متاسفانه امروز توجه در خوری به کاریکاتور نمی‌شود. من 400 جایزه جهانی در کاریکاتور دارم اما امروز با بی‌توجهی آثارم در انبار خانه دپو شده است و اگر قرار باشد با همان شور هیجان دوران دفاع مقدس کارکنیم. بایستی به همان اندازه به کاریکاتور توجه شود. کارهای آن روز بخشی از تاریخ است و باید توسط نسل امروز دیده شود تا ضمن انتقال تجربه با بخشی از تاریخ مهم این سرزمین آشنا شوند.
این هنرمند در پایان خاطر نشان کرد: آمریکا با یک موش به نام میکی موس سالانه میلیاردها دلار درآمد کسب می کند و این شخصیت کارتونی را همه بچه های جهان می شناسند. هنرمندان ما در زمینه هنر ایرانی اسلامی توان بسیاری دارند و باید به آنها توجه کرد تا ضمن مطرح شدن هنر ایرانی اسلامی در جهان بتوانند به ارز آوری برای کشور هم کمک کنند.
انتهای پیام/ 131
