بخش مهمی از امنیت کشور بر دوش کشاورزان است/ باید با واردات مواد غذایی با ارز دولتی مقابله کنیم

به گزارش گروه اخبار داخلی دفاع پرس،‌ حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان صبح امروز (دوشنبه 17 دی‌ماه) در جمع وزیر و مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی با تشکر از کشاورزان و تلاش آنها، اظهار داشت: بار اصلی امنیت کشور بر دوش کشاورزان است. وقتی کلمه امنیت را به کار می‌بریم ذهن همه به سمت قدرت‌ها و نیروهای انتظامی و امنیتی می‌رود.

رئیس‌ جمهور با بیان اینکه بخش مهمی از تامین امنیت جامعه بدست کشاورزان است، گفت: فکر کنیم مادری صبح از خواب بیدار شود و برای نان صبحانه فرزندش و غذای خانواده‌اش دغدغه داشته باشد؛ اینطور دیگر امنیتی باقی نمی‌ماند.

روحانی تاکید کرد: بخشی از امنیت امروز بشر در سایه تامین مواد غذایی خودش است.

وی افزود: کشاورزانی که امروز مواد غذایی ما را تامین می‌کنند بزرگترین امنیت را برای کشور می‌آفرینند کمااینکه وزارتخانه‌های دیگر هم برای ما امنیت می‌آورند.

رئیس‌جمهور گفت: دولت و وزیر جهاد کشاورزی از همان زمان برداشت گندم باید حواسشان را جمع کنند که گندم به میزان کافی تولید شده است یا خیر؟ شرایط کشت و برداشت آن به خوبی رعایت شده است یا خیر؟ خریدار با چه قیمت گندم را خریداری می کند، کجا توزیع می شود و با چه قیمتی؟ در نهایت آنکه باید همه این موارد را مد نظر داشته باشند.

وی تصریح کرد: دیگر موارد هم به همین ترتیب است؛ حبوبات، لبنیات و گوشت مورد نیاز اینها هم سرنوشت مشابهی دارند. در گذشته افراد در خانه‌های خود مرغ، خروس و گوسفند داشتند و نیازمندی های خود را تامین می‌کردند و آنچه را هم که می‌خواستند خریداری می‌کردند، بنابراین هرکس مسئول تامین مواد غذایی خود بود و بار امنیت بر دوش خودش بود. در گذشته مردم با تهیه تفنگ، امنیت خود را هم فراهم می کردند و این طور نبود که مثل امروز نیروی انتظامی و ژاندارمری وجود داشته باشد، در واقع آن زمان مسئولیت های شخصی بود و امروز مسئولیت ها تجمیع شده است.

رئیس جمهور با بیان اینکه همه کسانی که امروز مواد غذایی و نیازمندی های ما را تامین می کنند بزرگترین امنیت را برای کشور می آفرینند، افزود: وزارتخانه های دیگر هم بخشی از امنیت را کشور را فراهم می کنند.

روحانی بیان کرد: شما ببییند اگر بنزین و گازوئیل نباشد مردم چطور می توانند وسایل نقلیه را استفاده کنند؟ تحرکات متوقف می شود، اگر گاز و سوخت نباشد، نانوایی‌ها متوقف خواهد شد، اگر آب نباشد سایر موارد و مشکلات دیگر به وجود می آید، بنابراین هر یک از این‌ها بخشی از امنیت مردم را بر عهده دارند.

وی گفت: همه این موارد برای آن است که مردم آسوده زندگی کنند و در رفاه باشند. ما وظیفه داریم ابتدا امنیت یک قشری که اسم آنها را کشاورز می گذاریم و بار مسئولیت سنگینی هم در کشور برعهده دارند، تامین کنیم تا او هم بتواند امنیت کشور را تأمین و مواد غذایی جامعه را فراهم کند.

رئیس جمهور تصریح کرد: کسی که خودش امنیت نداشته باشد چطور می تواند برای جامعه امنیتی به وجود آورد؟ اگر کشاورز از ابتدا دغدغه فکری داشته باشد که زندگی خودش را چطور تامین کند و نیازمندی های خود را چگونه فراهم کند یا آنکه نگران سرنوشت محصولاتش باشد او دیگر نمی تواند به فکر تامین موارد مورد نیاز برای جامعه باشد.

روحانی در ادامه به دغدغه‌های کشاورزان اشاره کرد و گفت: کشاورزان در روستا یا شهر مدام به فکر وضعیت جوی و هوا هستند، از غُرش آسمان امید می‌گیرند، از بارش باران روحیه می‌گیرند و احساس امنیت می‌کنند.

وی افزود: خدا را شکرگزاریم که نعمت‌های خود را بر ما ارزانی داشته است. من دیشب آمار را نگاه می‌کردم، سه ماه سپری شده از سال آبی نسبت به پارسال و بلندمدت نشان می‌دهد که شرایط ما بهبود داشته است و تنها یک استان افزایش بارندگی نداشته، بلکه بیشتر استان‌ها ۱۰۰ و ۲۰۰ درصد افزایش بارندگی داشته‌اند؛ حتی تا ۱۰۰۰ درصد هم این افزایش وجود داشت.

رئیس‌جمهور ادامه داد: کل بارندگی کشور حدود سه برابر شده است یعنی پارسال ۳۳ میلیمتر بارندگی داشتیم و امسال در همین مدت ۱۰۷ میلیمتر بارندگی داریم.

روحانی با اشاره به موضوع مهم امنیت برای کشاورزان عنوان کرد: یک سال باران می‌آید و یک سال باران کمتری می‌آید. گرمای شدید و یخبندان بر زندگی کشاورزان تأثیرگذار است و ما باید برای تأمین امنیت کشاورزان تلاش کنیم که بخشی از این امنیت، بر عهده ما است.

وی تصریح کرد: تأمین نهاده‌های دامی که باید از خارج از کشور وارد کنیم، مانند کنجاله، علوفه و ذرت، بخشی از گرفتاری‌های دولت است و اعتبار میلیارد دلاری به خود اختصاص می‌دهد، برخی از مردم تعجب می‌کنند که چطور نهاده‌های کشاورزی جزء کالاهای اساسی است که به کشور وارد می‌کنیم.

رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت خودکفایی در تأمین نیاز کشاورزان اظهار کرد: ما باید در تمام امور خودکفا شویم و برای نیاز کشاورزان هم به خودکفایی برسیم. ممکن است ۵ تا ۱۰ سال برای برخی موارد زمان نیاز داشته باشیم تا خودکفا شویم اما باید موادغذایی ما از مزرعه‌ خودمان باشد.

روحانی در مورد امنیت کشاورزان خاطرنشان کرد: وزیر جهاد کشاورزی با دلسوزی بر اساس وظایف قانونی و شرعی خود برای کشاورزان تلاش می‌کند و گاهی هم با ما دعوا می‌کند تا مثلاً قیمت گندم آنطور بهتر است که مصوب شود و ما هم طبق وظایف خود برخورد می‌کنیم چرا که به جز امنیت کشاورزان، قدرت خرید مردم هم مهم است.

وی ادامه داد: یکی از مسائل مهمی که باید مد نظر قرار دهیم، قدرت خرید مردم است وگرنه محصولات کشاورزی روی دست کشاورز می‌ماند و باید تعادل در این رابطه بوجود آوریم که کار سختی است. ممکن است کشاورز حتی رغبت نکند محصول خود را از درخت بچیند.

رئیس‌جمهور تأکید کرد: یکی از وظایف دولت، تأمین امنیت کشاورزان است چرا که کشاورزان بخش مهمی از امنیت کشور را تأمین می‌کنند.

روحانی یادآور شد: امنیت کشاورزان به روش‌های مختلف تأمین می‌شود از جمله در اختیار قرار دادن سم، کود و بذر لازم و گاهی هم با خرید تضمینی، این مهم محقق می‌شود.

وی همچنین بیان کرد: تلاش می‌کنیم تا ارتباط میان صنعت، کشاورزی و دانشگاه‌ها برقرار شود چرا که جمعیت کشور رو به فزونی است؛ به نحوی که در ابتدای پیروزی انقلاب ۳۶ میلیون نفر جمعیت کشور بود، الان بیش از ۷۰ میلیون نفر است و هر سال هم یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود.

رئیس‌جمهور افزود: بنابراین ما هر سال به موادغذایی بیشتری نیاز داریم. زمین حاصل‌خیز کشاورزی ما محدود است، بخشی از کشور ما بیابانی است و حتی اگر مشکل زمین نداشته باشیم، با محدودیت منابع آبی مواجه هستیم.

روحانی عنوان کرد: هم‌اکنون ۸۷ درصد پروتئین مورد نیاز کشور را خودمان تأمین می‌کنیم و این مهم است که بخش قابل توجهی از نیاز غذایی‌مان در داخل کشور تأمین شود، درحالی‌که ذخایر آب زیرزمینی کم شده، بعضی از منابع طبیعی را پیش‌خور کرده‌ایم و مجوزهای بیش از اندازه برای برداشت از آب‌های زیرزمینی صادر کردیم.

رئیس جمهور اظهارداشت: امروز سطح آبهای زیرزمینی ما کاهش یافته است که این بسیار خطرناک است. قبلاً در مکانی که من در آنجا زندگی می کردم با حفر یک چاه ۳۰ متری به آب می رسیدیم ولی الان با ۳۰۰ متر هم دسترسی به آب حاصل نمی شود. این به آن معنا است که ما بسیار برداشت بی رویه انجام داده ایم. خداوند طبیعت را طوری خلق کرده است که به هر میزان که ما استفاده کنیم، جایگزین آن قرار بگیرد و آن گردش به درستی انجام شود.

روحانی بیان کرد: امروز ما در حق طبیعت ظلم کرده ایم و طبیعت هم الان به ما پاسخ می دهد. شما بدانید هرکس که به طبیعت ظلم کند، طبیعت گذشت نخواهد کرد. اگر هم گذشتی در کار باشد به صورت کوتاه مدت است تا بعد از فاصله کوتاهی جبران کند. این قهر و غضب الهی است.

وی افزود: این قهر و غضب الهی، قسمتی از آن از سمت طبیعت است. ما امروز با برداشت بی رویه، سد بی رویه و نپرداختن حق آبه قهر خداوند را می آفرینیم و امروز نتیجه سوء آن را می‌بینیم. اینطور نیست که طبیعت ساکت بماند و تلافی نکند. خداوند قانون قرار داده است «وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبدیلًا»، طبق این آیه شریفه باید بدانیم که سنت خداوند تغییر نمی کند.

رئیس جمهور ادامه داد: نباید ما گمان کنیم که اگر جنگل ها را نابود کردیم به همان میزانی که تمام جنگل ها سالم بود باران بیاید. وقتی ما زمین را خشک کنیم، بارش هم کاهش خواهد یافت و ابرها عبور می کنند. ما باید خودمان شرایط لازم را برای کشور خودمان مهیا کنیم. امروز میزان زمین و آب برای کشور ما محدود است ولی توانمندی ملی ایرانیان عزیز نامحدود است که این نامحدود باید بخش محدود را حل کند. جوانان و دانشگاهیان در بخش های مختلف این محدودیت را باید جبران کنند. نخبگان باید بگویند درست است که زمین و آب ما محدود است ولی تلاش خواهیم کرد تا با همین شرایط محدود، میزان کشت، رشد پیدا کند و این طراحی خود ماست. درست است که جنگل ممکن است آسیب ببیند اما این در اختیار ماست که جنگل را تولید کنیم و گسترش دهیم. بسیاری از بخش هایی که در اروپا وجود دارد اینطور تصور می شود که جنگل طبیعی است، اما جنگل هایی است که مردم ایجاد کرده اند.

روحانی افزود: امروز زراعت چوب جزء یکی از مهمترین زراعت های کشور است. زراعت چوب می‌تواند در برخی مناطق درآمدش از پول کشاورزی هم بیشتر می شود. زراعت چوب در بخش های مختلف کشور تاثیرگذار است. ما امروز باید در موضوع زراعت چوب فعال‌تر شویم و مردم را تشویق کنیم تا زراعت چوب را گسترش دهند.

وی با اشاره به اهمیت کشت دیمی در کشور گفت: امروز موضوع مهم این است که چگونه کاری انجام دهیم تا کشت دیمی ما مطمئن و پرمحصول باشد. در برخی کشورهای اروپایی که زیتون هم در آنها فراوان است، تمام تولید زیتون آنها به صورت دیمی کشت می شود. من در اسپانیا در بخش های مختلف پرس و جو کردم و در بخش های مختلفی خود مشاهده کردم که زیتون را به صورت دیمی رشد می دهند. در کشور مادرید تولید زیتون حجم بسیار زیادی از کشاورزی آنها را به خود اختصاص داده است. در کشور ما نیز در بسیاری از جاها این امکان وجود دارد. حال زیتون یکی از آن دسته کشت هایی است که برای سلامت مردم مفید است. به همین دلیل باید در این حوزه بسیار تلاش کنیم.

رئیس جمهور گفت: موضوع رشد گیاهان دارویی هم بسیار مهم است. خوشبختانه در این زمینه حرکت خوبی آغاز شده که نیاز به حمایت بیشتر و گسترش دارد.

روحانی همچنین با اشاره به موضوع تامین لبنیات و گوشت مردم افزود: ما بسیار در خصوص لبنیات و گوشت در دولت بحث کردیم. مردم ما امروز نباید نگران باشند. ما باید طوری تامین کنیم که مردم در آرامش زندگی کنند. من شنیده ام که قاچاق دام بسیار گسترش یافته که باید کنترل شود.

وی افزود: امروز ما باید با توجه به شرایط کشور، الگوی مصرفی گوشت مردم را اصلاح کنیم. یک زمانی گوشت قرمز بسیار مصرف می شد که با حضور گوشت سفید، میزان مصرف آن کاهش یافت. امروز هم زمانی است که باید آبزیان وارد چرخه گوشتی مردم شوند. حال این پرورش ماهی در دریا بسیار مفید است که در حال اجراست. این موضوع مهم می تواند برای ما مانند انواع ماهی، آبزیان و میگو را به ارمغان بیاورد.

رئیس جمهور افزود: امروز باید مقداری از بار گوشت مردم را به گردن دریا بیاندازیم و در این زمینه فعالیت بیشتری انجام دهیم. بنابراین آن چیزی که امروز باید به آن فکر کرد، تامین مواد غذایی مردم است. البته خبر دارم که بخش بزرگی از مواد غذایی مردم قاچاق می شود. ما به طور رسمی با این مشکل مقابله کرده ایم تا سطح قاچاق مواد غذایی را تا سطح زیادی کاهش دهیم.

روحانی گفت: امروز کالاهای اساسی را ما با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌کنیم ولی افرادی هستند که همین کالای اساسی ۴۲۰۰ تومانی را به خارج از مرزها قاچاق می کنند تا به دو برابر قیمت بفروشند. این در اصل رانت خواری، سوء استفاده و خیانت به کشور است. این کالاهای اساسی متعلق به ملت ایران است و نباید توسط دلالان به خارج از کشور منتقل شود.

وی گفت: امروز لازم است که در کنار برنامه ریزی با این موضوع، نیروهای نظامی و انتظامی به صورت مستمر بر این مسئله نظارت کنند و با قاچاق مواد غذایی و به خصوص کالاهای اساسی مقابله کنند.

رئیس جمهور اظهارداشت: امروز یکی از امنیت هایی که باید به کشاورزان در کشور داده شود، همین موضوع است که باید او مطمئن باشد که دولت تمام تلاش خود را در جهت احقاق حقوق او انجام می دهد.

روحانی همچنین ضمن تاکید بر حقوق کشاورزان گفت: بسیار طبیعی است که وقتی عرضه یک محصول به صورت بسیار زیادی افزایش می یابد، تقاضای آن کاهش خواهد یافت. ما امروز باید عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی را متعادل کنیم. امروز باید جامعه هدف ما در حوزه تولید محصولات کشاورزی تنظیم و مدیریت شود تا کشاورز مطمئن باشد که هیچ سالی ضرر نمی کند. در جهت همین موضوع، توجه به بیمه از اهمیت بالایی برخوردار است. حال که یک سال سرما و آفت ممکن است باعث ایجاد مشکلی برای کشاورزان شود. ما از همین طریق باید بتوانیم به وسیله بیمه، کشاورزانمان را تامین کنیم.

روحانی با اشاره به مخاطرات کشاورزان، گفت: یک سال سرما می‌آید و ما باید بتوانیم از طریق بیمه، کشاورزان را تأمین کنیم و تلاش کنیم باری از دوش کشاورزان برداریم.

وی با بابیان اینکه امنیت ما با کشاورزان و امنیت کشاورزان با ما است، افزود: باید تلاش کنیم امنیت غذایی خود را تأمین و به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی برسیم.

رئیس جمهور خاطرنشان کرد: لازم می‌دانم از کشاورزان به دلیل خودکفایی در گندم سپاسگزاری کنم چرا که استمرار خودکفایی مهم است و ما چند سال است که در تولید گندم خودکفا شدیم؛ هرچند سابق بر این هم یک سال در تولید گندم خودکفا بودیم و استمرار نداشت.

روحانی با یادآوری اینکه ایران دومین واردکننده گندم در جهان بود، خاطرنشان کرد: حدود ۷ میلیون تن گندم از خارج از کشور با اعتبار ۳۰۰۰ میلیاردی وارد می‌کردیم و الان در تولید این محصول خودکفا هستیم.

وی با اشاره به اینکه باید در تولید محصولات دیگر هم گام‌های بلندی برداریم و خودکفا شویم، تاکید کرد: هم‌اکنون در تولید شکر، اتفاقات خوبی افتاده، در دولت یازدهم، تولید شکر ما ۱.۲ میلیون تن بود و الان ۲.۱ میلیون تن است. همچنین در تولید چغندرقند، اقدام بزرگی انجام شده است. ما باید در رابطه با محصول چغندرقند، کمبودها را جبران کنیم و قطعاً خودکفایی در شکر، می‌تواند خبر خوشی برای مردم باشد.

رئیس جمهور ادامه داد: شاید بتوانیم به زودی در تولید حبوبات هم خودکفا شویم؛ همچنان که هم‌اکنون در تولید سیب‌زمینی خودکفا هستیم و حتی این محصول را به خارج از کشور نیز صادر می‌کنیم.

روحانی به اهمیت تولید کلزا در کشور پرداخت و گفت: دانه‌های روغنی کلزا اهمیت بسیاری دارد و ظرف دو سال، تولید آنها در کشور ۶ برابر شده که کار ارزشمندی است.

وی ضمن درخواست از وزیر جهادکشاورزی و معاونان وی اظهارداشت: تلاش خود را به درستی برای مردم تبیین کنید. گاهی از صدا و سیما گله‌مند هستیم و می‌گویند «مسئولین نمی‌آیند».

رئیس قوه مجریه یادآور شد: عده‌ای هستند که نمی‌خواهند واقعیت‌ها را به مردم بگویند، چرا که می‌خواهند مردم ناامید شوند؛ درحالی‌که در دولت یازدهم و دوازدهم، ۱۱.۵ میلیارد دلار پول برای تأمین آب اختصاص دادیم، همچنین تراز تجاری ما ۵ میلیون دلار بهبود داشت و از منفی ۸.۱ به منفی ۳ رسید که مردم از این مسئله مطلع نشدند.

روحانی با طرح این موضوع که «می‌گویند از دولت تعریف نکنیم»، گفت: اِشکالی ندارد، هر چقدر به دولت بیشتر ظلم شود، اَجر آن نزد خداوند بیشتر است اما از کشاورزان خود که می‌توانیم تعریف کنیم، برای تولید محصول باکیفیت کشاورزی، تلاش می‌کنند. افراد زیادی از جمله راننده کامیون، مسئول کُمباین زحمات بسیاری را متقبل می‌شوند و در صدد تأمین نیازهای کشاورز و مزرعه‌دار هستند.

وی با بیان اینکه باید خدای متعال را شکرگزار باشیم و از کشاورزان تشکر کنیم که همه دست به دست هم دادند و کارهای بزرگی انجام شده است،گفت: محصولات کشاورزی ایران از ۹۷ میلیون تن به ۱۲۲ میلیون تن در بازه زمانی سال ۹۲ تاکنون رسیده است، یعنی ۲۵ میلیون تن به تولید محصولات کشاورزی ایران اضافه شده است.

رئیس جمهور خاطرنشان کرد:افزایش تولید محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که سالانه بیش از چهار میلیون تن محصولات کشاورزی تولید شده که قطعاً با تلاش بیشتر، بهره‌گیری از فناوری و اختصاص سرمایه بیشتر در کشاورزی، می‌توان سالانه تولید محصولات کشاورزی را تا ۱۰ میلیون تن هم افزایش داد.

روحانی، اقدامات انجام شده در استان‌های خوزستان، ایلام و سیستان و بلوچستان را در حوزه کشاورزی قابل تقدیر دانست و افزود: در چند سال گذشته ۳۰۰ هزار هکتار زمین‌های جنوب و غرب کشور زهکشی شده و در استان سیستان و بلوچستان نیز تا ۸۰ درصد این عملیات محقق شده است.

وی پیشرفت‌های حوزه‌ کشاورزی را مرهون تلاش وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی دانست و گفت: تأمین آب کشاورزان و پیشرفت‌های حاصله در این رابطه، نتیجه تلاش و برنامه‌ریزی دو وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی است.

رئیس جمهور به دانش‌بنیان کردن کشاورزی کشور تأکید و اظهار کرد: کشاورزی ما باید دانش‌بنیان شود و از اینترنت اشیاء برای کنترل محصولات کشاورزی، باغی و دامپروری بهره ببرد؛ هم‌اکنون کشاورزان با تلفن همراه خود دستور قطع و وصل شدن آبیاری قطره‌ای مزرعه خود را می‌دهند و یا از طریق همان گوشی تلفن هوشمند، راه رفتن گوسفندان خود را تماشا می‌کنند.

روحانی ادامه داد: این در حالی است که عده‌ای برای حوزه مجازی حرص و جوش می‌خورند و باید گفت که فضای مجازی جزئی از زندگی ما است؛ مگر می‌توان آن را از مردم گرفت؟ مردم در حال حاضر از این طریق با خانواده خود در ارتباط هستند، برای پیاده‌روی از طریق تلفن همراه هوشمند، قدم‌های خود را می‌شمارند.

وی تصریح کرد: اینترنت اشیاء و تلفن همراه هوشمند می‌تواند کشاورزی ما را متحول کند و همچنین مصرف آب را کنترل کرده و کاهش دهد.یکی از مدیران هند در مورد تبخیر آب رودخانه‌ها در کشور خود اعلام کرد که بر روی تمام رودخانه‌ها و نهرهای هندوستان، پنل‌های خورشیدی نصب کرده‌اند و با این کار مانع تبخیر آب رودخانه‌ها و همچنین تولید برق شده‌اند.

روحانی اضافه کرد: ما هم می‌توانیم با نصب پنل‌های خورشیدی بر روی رودخانه‌ها، مانع تبخیر آب رودخانه‌ها شده و برق مورد نیاز کشاورزی را تأمین کنیم.

وی به سابقه طولانی، دلالان در بازار کشاورزی اشاره کرد و گفت: ۶۵ سال پیش از رادیو می‌شنیدم که می‌گویند باید دست دلالان را از کشاورزی قطع کرد. امروز هم موضوع دلالان مطرح است و نه تنها دست آنها قطع نشده، بلکه بلندتر و بیشتر هم شده و به جای دو دست، چند دست دارند،درحالی‌که سخن از ایجاد اتاق اصناف برای کشاورزان می‌کنیم. باید توجه داشت که با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های دانش‌بنیان، می‌توان کشاورزی را به فروشندگان در شهرها مرتبط کرد و یا دلالان را مجبور به رعایت انصاف کرد.

رئیس‌جمهور همچنینبه حفاظت آب، خاک و مراتع پرداخت و افزود: حفاظت از منابع طبیعی از جمله خاک، وظیفه مهم ما است چرا که حیات ما به آنها وابسته است و اکسیژن ما از این طریق تأمین می‌شود؛ مگر می‌شود جنگل‌ها از بین بروند و یا مراتع نداشته باشیم، در چنین شرایطی وقتی یکبار باران ببارد، خاک از بین می‌رود.

روحانی تصریح کرد: درست است که آب مایه حیات و نعمت مهمی است، اما خاک هم اهمیت بسیاری دارد و نعمت بزرگ الهی است و نباید با کشت نادرست، کشت اضافه، کوددهی غیرمنطقی و سمپاشی غیراستاندارد، خاک را از بین ببریم.

انتهای پیام/ 151