گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ علیرضا آخوندی؛ در دنیای امروز رسانه‌ها تمام جنبه‌های زندگی انسان را تحت تاثیر قرار داده و حتی بر برخی وجوه پنهان زندگی را نیز تغییراتی داده‌اند، بطوریکه انسان‌ها امروز برای تضمین حقیقت اتفاقاتی که به چشم خود می‌بینند نیز به رسانه‌ها رجوع می‌کنند.
اما معضلی که در جامعه امروز رواج یافته، مصرف‌گرایی است که به نوعی اقتدار برای فرد تبدیل شده است، یا افراد شیوه مصرف‌گرایی را برای خود نوعی اقتدار تلقی می‌کنند، در هر صورت، این تغییر به نوعی بر هویت افراد نیز تاثیر گذاشته است، و همانطور که ممکن است به صورت روزانه مشاهده کنید، برخی افراد در شبکه‌های اجتماعی، هویت خود را با به اشتراک گذاشتن مصادیق مصرف‌گرایی، به دیگران معرفی می‌کنند و در ذهن خود به نوعی برتری دست می‌یابند. این امر به معنی تاکید بر خوشگذرانی و لذت بردن به جای وظیفه‌شناسی و همچنین تاکید بر دارایی‌های موقتی در مقابل علم و فرهنگ غنی است، از طرف دیگر باعث می‌شود این باور در جامعه شکل بگیرد که مصرف‌گرایی امری پر اهمیت است که ناخودآگاه ساده‌زیستی و توجه به اصول اصلی زندگی را به حاشیه می‌راند. حال این سوال ایجاد می‌شود که آیا رسانه‌ها در این میان نقش اثرگذاری دارند؟
جریان مصرف‌گرایی که بسیاری از مردم به آن روی آورده‌اند متاثر از نهادهای اجتماعی، رسانه‌های گروهی و به خصوص تلویزیون است. زندگی افراد در جوامع بطور کلی با مصرف گره خورده اما نباید مصرف مرکزیت یابد و افراد در قبال مصرف‌گرایی اقتدار یا اعتبار پیدا کنند.
در این میان آگهی‌های بازرگانی بعنوان یکی از محتواهای رسانه‌ای در سوق دادن مردم به این سبک زندگی نقش دارند، هدف از آگهی‌ها تحت تاثیر قرار دادن افراد و ایجاد نیاز در آن‌هاست، بنابراین، یکی از دلایل مصرف‌گرایی می‌تواند از خود رسانه‌ها نشات گرفته باشد.
در حقیقت، تبلیغات علاوه بر معرفی محصولات، می‌تواند رویاها و آرمان‌های افراد را نیز شکل یا جهت دهد، گویی سبک زندگی نیز با کالا به فروش می‌رسد. گاهی اوقات ویژگی‌های اخلاقی از جمله تنوع‌طلبی، زیاده‌خواهی، رقابت و هویت‌یابی توسط کالاها به افراد منتقل می‌شود، برخی کالاها یا خدمات، خارج از حیطه خواسته‌ها و نیازهای اولیه انسان است و می‌تواند بر میزان مصرف‌گرایی در جامعه بیافزاید.
امروزه در پی افزایش مخاطبین رسانه‌های اجتماعی و استقبال افراد از رسانه‌ها، بستری مناسب برای ترویج سبک زندگی خاص و مصرف‌گرایی ایجاد شده است، گاهی افراد از طریق شبکه‌های اجتماعی و به اشتراک گذاشتن سبک زندگی خود در حال ترویج مصرف‌گرایی و حتی کسب درآمد هستند که این درآمد اغلب اوقات از آگهی‌های تبلیغاتی بدست می‌آید.
مصرف، امری انتخابی مبتنی بر درک، ارزش‌ها، نگرش‌ها و علایق افراد است که البته نمی‌توان نقش وضعیت معیشتی افراد را در آن نادیده گرفت. مصرف به عنوان نماد قضاوت عموم از فرد شناخته می‌شود، در صورتی‌که سبک زندگی، مجموعه موقعیت‌های اجتماعی افراد بر پایه انتخاب‌ها و مصارف فرد است. بنابراین، سبک زندگی در گذشته که تنوع و تکثر کالاها و خدمات نبود مفهومی ناشناخته تلقی می‌شد، در حالیکه در دنیای مدرن اهمیت یافته و نشان‌دهنده فرهنگ و هویت افراد جامعه است. بطوریکه مصرف فرآیندی است که در آن خریدار از طریق به نمایش گذاشتن کالاهای مصرفی خود، فعالانه برای خلق و حفظ هویتش تلاش می‌کند.
این در حالی است که می‌توان هم ترویج سبک زندگی را متاثر از رسانه‌ها دانست و هم راه حل جلوگیری از فراگیر شدن مصرف‌گرایی و سبک زندگی تجملیرا. بسیاری از اندیشمندان رسانه را مدار اندیشه خود دانسته و آن را عامل نفوذ در فرهنگ عمومی جامعه می‌دانند به به دگرگونی جوامع منجر می‌شود.
گاهی تبلیغات در سطح رسانه‌ها چه در رسانه‌های اجتماعی توسط تاثیرگذاران و چه در رسانه ملی، سبک زندگی مصرف‌گرا و مربوط به طبقات بالای جامعه را نشان می‌دهد و با نشان دادن محیط‌های لوکس، خانه های بزرگ، مکان‌های تفریحی مجلل و وسایل نقلیه لوکس بر این مدعا تاکید دارد که این مسئله حتی در سینما و سریال های تلویزیونی نیز انعکاس یافته است.
حال برای اینکه مصرف‌گرایی در جامعه به امری پر اهمیت تبدیل نشده و اموری مانند منزلت، خِرد، عزت نفس، علم، فرهنگ غنی و دیگر اصول تکامل در جامعه مورد توجه قرار گیرند و به معیار قضاوت برتری انسان‌ها تبدیل شوند، باید به مولفه‌های آموزش سواد رسانه‌ای به عموم، اهتمام ورزید و همچنین در راستای تولید محتوای رسانه در رابطه با ساده‌زیستی و اهمیت ویژگی‌های برتر انسانی گام برداشت که این امر تنها با مشارکت رسانه‌ها میسر می‌شود.
سواد رسانه‌ای مجموعه‌ای از نگرش‌ها و چشم‌اندازهایی است که عموم مردم جامعه باید در مواجه با رسانه‌ها، از آن‌ها استفاده کرده تا معنای پیام‌ها و تبلیغاتی که با آن‌ها مواجه می‌شوند را به درستی درک کرده و تفسیر کنند تا هدف تاثیرگذاری ناآگاهانه رسانه‌ها قرار نگیرند؛ همینطور، با ساخت فیلم‌ها و سریال‌ها و حتی تبلیغات بازرگانی با رویکرد ساده‌زیستی و با تکیه بر خصوصیات اعلای انسانی به مردم جامعه این نگرش را القا کنیم که چه عواملی در پیشبرد زندگی اهمیت بسیاری دارند و چه عواملی در حاشیه قرار می‌گیرند.
انتهای پیام/ 151
