به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نشست «نقش دفاع مقدس در رشد صنعت نشر» از سلسله نشست‌های تخصصی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، با حضور سردار علی ناظری مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس و سید مهدی فاطمی معاون ادبیات و انتشارات سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای این نشست، سردار علی ناظری با بیان اینکه دوران جنگ و دفاع مقدس قابل بررسی است، گفت: نکته مهمی که وجود دارد این است که جنگ باعث شد تا خمودگی، رخوت، سادگی و سطحی‌نگری که پیش از آن نسبت به مسائل در ذهن مسئولان بود به یک بیداری، آمادگی و جهش تبدیل شود تا بتوانند از کشور و هویت خود دفاع کنند.
وی ادامه داد: این بیداری همه ابعاد فردی، اجتماعی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار داد. چرا که پیش از آن در سطح فردی، اجتماعی و فرهنگ، از خودبیگانگی به ایرانیان القا شده بود و این موضوع خود را در حوزه علم، پژوهش، فرهنگ، اجتماع و اقتصاد نشان می‌داد. این بیداری و هوشیاری که در جنگ اتفاق افتاد باعث شد بتوانیم دوست و دشمن را از هم تشخیص دهیم.
ناظری تصریح کرد: فرهنگ دفاع مقدس، ایثار و شهادت در دوران جنگ ایجاد شد و توانست تنه به تنه فرهنگ‌های دیگر بزند و حتی فرهنگ حماسی و عاشورایی را بار دیگر بیدار کرد؛ در ادامه نیز باعث احیای فرهنگ ایرانی و ملی ما نیز شد. این نشان‌دهنده آن است که جنگ همه چیز را تحت تاثیر خودش قرار داد.
وی افزود: در دفاع مقدس، فرهنگ جدیدی به نام فرهنگ ایرانی- اسلامی ابداع شد، فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های موجود در جامعه با هم پیوند خورده و بار دیگر به‌روزرسانی شد. البته در کنار این تحولات دشمن هم بیدار شد و برای تخریب فرهنگ ما کوشید.
او با بیان اینکه فرهنگ کشور ما دین و بدهی به فرهنگ دفاع مقدس دارد، ضمن بررسی وضعیت صنعت نشر در حوزه دفاع مقدس گفت: در بررسی این حوزه چند محور وجود دارد، یک بعد آن مسائل آماری است. اگر بخواهیم به نویسندگان، ناشران و آثار دفاع مقدس بپردازیم در می‌یابیم که در این مسیر سیر صعودی طی شده است. با وقوع انقلاب بحث انسان ایده‌آل مطرح و سپس انسان طراز اول، در دفاع مقدس ارائه شد.
ناظری ادامه داد: بنابراین، از نظر آماری، آثار دفاع مقدس سیر خوبی را طی کرده است، اما اینکه این آثار، انسان دفاع مقدس را معرفی، سیر کیفی و معنوی مطلوبی را طی کرده و موفق شده فرماندهان و شهدای جنگ و شهدای بسیجی گمنام را به همان نسل و نسل‌های بعد معرفی کند، موضوعی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.
وی اظهار کرد: طبق آمار تا کنون بین 20 تا 22 هزار اثر دفاع مقدس در همه گونه‌های تالیفی منتشر شده که رقم قابل قبولی است. از آنجاکه دفاع مقدس بر گردن همه ایرانیان و کشورمان حق دارد، امروزه هرکدام از ما چه نسل جنگ و چه نسل‌های بعدی، دینی به این حوزه داریم که باید ادا کنیم. البته اگر همه ناشران و نویسندگان به‌درستی دین خود را ادا می‌کردند اکنون از نظر آماری هم در سطح بالاتری قرار داشتیم، اما موضوع سخن من در رابطه با موضوعات کیفی است.
ادبیات دفاع مقدس، پشتوانه‌ای قوی دارد
در ادامه این نشست سید مهدی فاطمی عنوان کرد: ادبیات دفاع مقدس پشتوانه‌ای قوی دارد، چراکه در دوره‌های دیگر هم مقاومت‌هایی را در کشور شاهد بودیم که نشات گرفته از فرهنگ غنی و اصیل اسلام است. بررسی ادبیات مقاومت این دوره نشان می‌دهد که این نوع ادبیات توانسته با آثار کیفی قابل قبول، بخشی از کاستی‌ها را جبران کند.
وی ضمن بیان این که تا کنون 17 هزار اثر ثبت شده و حدود 4 هزار اثر ثبت نشده در حوزه دفاع مقدس تالیف شده است، تصریح کرد: اختلاف آماری که وجود دارد هم ناشی از همین آثار ثبت نشده‌ای است که به دلیل نبود سامانه‌های ثبت در سال‌های ابتدایی وجود داشت. اتفاقی که در ادبیات دفاع مقدس در سال‌های اخیر رخ داده بی‌نظیر است و حتی تاثیر آن را در تحول عظیمی که در کتاب‌های درسی روی داده است را می‌بینیم.
فاطمی ادامه داد: این پوست‌اندازی از آن جهت قابل بررسی است که می‌بینیم نسلی که رزمندگان را تربیت کرده، امروز هم وجود دارد و توانسته «حججی‌ها» را تربیت کند؛ به‌عقیده من این ناشی از تولید همان فرهنگ و آثار صنعت نشر در حوزه دفاع مقدس است. این صنعت امروز دغدغه‌هایی دارد. کمیت آثار قابل قبول است و آمار سالانه انتشار آثار، سهم بالایی از آمار کل را به خود اختصاص می‌دهد. به‌گونه‌ای که در سال گذشته در مجموعه‌های فرهنگی نیروهای مسلح، سپاه، ارتش و... 711 عنوان اثر تولید شد که این مقدار با ارزش است. البته معرفی این آثار به جامعه و جاانداختن آن در میان مخاطب سهم بالاتر و نیاز به کار و تلاش بیشتری دارد.
فرهنگ دفاع مقدس، الگویی برای کشورهای تحت سلطه
در ادامه ناظری با اشاره به اینکه، همانطور که دفاع مقدس باعث هوشیاری، خودباوری و خودکفایی ملت شده است باید این موضوع را به سایر بخش‌ها نیز تعمیم دهیم، اظهار کرد: فکر می‌کنم نمایشگاه کتاب تهران که رویدادی بسیار مهم است، حق دفاع مقدس و فرهنگ آن را به‌خوبی ادا نکرده است، در حالی‌که خود نمایشگاه از این فرهنگ بهره بسیاری برده است. البته نمی‌توان زحمات دوستان را در این میان نادیده گرفت اما معتقدم حق دفاع مقدس آن‌طور که باید ادا نشده است.
او تاکید کرد: لازم است مشخصه‌های این فرهنگ در نمایشگاه کتاب به‌روز شده و دیده شود. شاید چنین نگاهی سخت‌گیرانه باشد، اما وقتی مسئولان مربوطه، خودشان در جنگ نقش داشتند این انتظار ملت، رهبر، امام و شهداست که این فرهنگ غنی به مردم دنیا ارائه شود و بتواند به عنوان الگویی برای سایر کشورهای تحت سلطه مطرح شود.
آثار حوزه دفاع مقدس می‌تواند زمینه‌ساز رویدادهای فرهنگی باشد
فاطمی در رابطه با نحوه ارائه آثار دفاع مقدس در ادوار مختلف نمایشگاه کتاب اظهار کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک رخداد فرهنگی و صنعتی است که باید در تحلیل آن، هردوی این جنبه‌ها در نظر گرفته شود.
وی افزود: در تمام این سال‌ها نشر دفاع مقدس به عناوین مختلف در استان‌های کشور نمایشگاه‌هایی را برگزار کرده است. البته تبلیغات وسیعی پیرامون آن انجام نداده‌ایم، اما هرساله حدود 100 تا 150 ناشر در آن حضور داشتند. موضوع اصلی این است که نتوانستیم در نمایشگاه کتاب که در زمره 14 برند نمایشگاه کتاب جهان قرار دارد، آن صبغه فرهنگی موجود در کشور را ارائه دهیم.
معاون ادبیات و انتشارات سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس همچنین تاکید کرد: این در حالیست که اگر جزایر کوچک فرهنگی و ادبیات مقاومت کنار هم قرار گیرند، قطعا اتفاقات خوبی در نمایشگاه رقم خواهد خورد. حضور آثار دفاع مقدس در نمایشگاه کتاب خوب بوده اما جزیره‌ای بودن و پراکندگی موجود در اجرا باعث شده این فعالیت‌ها دیده نشوند و به تبع، به آن دستاورد فرهنگی مورد نظر دست پیدا نکنیم؛ درحالی‌که اگر چیدمان نمایشگاه به‌گونه‌ای بود که دفاع مقدس با یک نماد به عنوان هسته مرکزی و همه ناشران مربوطه پیرامون آن قرار می‌گرفتند، این نگاه فرهنگی را می‌توانستیم پیاده‌سازی کنیم.
فاطمی با اشاره به اینکه آنقدر که در نمایشگاه‌ها به صنایع غذایی اهمیت داده می‌شود به تبلیغات محیطی آثار توجه نشده است، اظهار کرد: در حوزه دفاع مقدس آثار خوبی وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز رویدادهای فرهنگی باشد. چقدر شرایطی را ایجاد کردیم که اینها را معرفی کنیم؟ چون این کار را نکردیم دفاع مقدس نمود نداشته است یا حداقل می‌توان گفت نماد و فرهنگ سازی پیرامون این موضوع در چند نمایشگاه قبل دیده نشده است.
او ضمن بیان این که نشست‌هایی که در نمایشگاه شهر آفتاب برگزار شد، نشست‌های خوبی بود عنوان کرد: نقش نشست‌ها بسیار حائز اهمیت است و صرف اینکه آثار به نمایش گذاشته شود معرفی محسوب نمی‌شود. بنابراین، لازم است این فرهنگ 1400 ساله را در معرض دید سایر کشورها هم بگذاریم. در حوزه ترجمه آثار نیز قدم‌های خوبی برداشتیم اما خودمان نتوانستیم در عرصه بین‌المللی حضور مناسبی داشته باشیم و فرهنگ خودمان را به آنها عرضه کنیم.
تمرکز روی فروش، موضوعات اصلی را به حاشیه رانده است
ناظری پیرامون فعالیت در نمایشگاه کتاب بیان کرد: شاید انتظاراتی که از نمایشگاه فیزیکی داریم را نتوانیم به‌صورت صددرصدی در فضای مجازی دنبال کنیم چون ماهیت این دو باهم متفاوت است. اما باید همچنان هدف‌گذاری و سیاست‌هایمان را دنبال کنیم.
وی در ادامه گفت: شعار رهبر انقلاب در سال 99 جهش تولید بود، بنابراین، باید به‌خوبی به این موضوع پرداخته شود. باید ببینیم سیاست نمایشگاه مجازی در تحقق این شعار چه می‌تواند باشد؛ چراکه جهش تولید به‌جز اقتصاد، حوزه‌های علم و فرهنگ را هم دربرمی‌گیرد. بنابراین، باید با این تعریف نمایشگاه را ساماندهی کنیم.
او همچنین اظهار کرد: امسال اولین دوره برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب است و تجربه کافی نداریم، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز بر خرید و فروش کتاب متمرکز بودیم. در حالی‌که فعالیت در بخش بین‌الملل، نشست‌های تخصصی، تولید فکر، تعامل نخبگان و... هم موضوعات مهمی است که به دلیل تمرکز روی فروش به حاشیه رانده شد. انتظار ما از نمایشگاه مجازی کتاب این است که ترازی را تعیین کنیم و فعالیت را سطح به سطح ارتقا دهیم. ضمن اینکه به جز مسائل فروش باید به شاخص‌های ارزیابی، نشست، نقد، پژوهش و تحلیل آثار هم بها دهیم.
کشور را فرهنگ دفاع مقدس نجات داد
ناظری ضمن اشاره به این که فرهنگ و انرژی، توان و قدرت یک کشور است بیان کرد: در کشورهای دیگر با ادبیات و فرهنگ روی مردم و حتی نخبگان تاثیر گذاشته و آنها را برمی‌انگیزند می‌کنند. همانطور که کشور را فرهنگ دفاع مقدس نجات داد، اکنون هم می‌تواند مشکلات کنونی کشور را هموار کند، شاید اینگونه به‌نظر برسد که توقع زیادی داریم. ما هم به‌عنوان مجمع ناشران، سپاه، بسیج، ارتش و حاضران در جنگ ظرف 10 سال گذشته 10 دوره نمایشگاه ملی کتاب مقدس را با همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران به صورت کاروانی در کشور برگزار کردیم که استانداردهای یک نمایشگاه حرفه‌ای را داشت.
مدیر مجمع ناشران دفاع مقدس افزود: علاوه بر این، «چندین دوره نمایشگاه کتاب دفاع مقدس و انقلاب اسلامی» در کشور برگزار شد توانستیم در راستای آن با ارزیابی آثار و ساز و کار وسیع با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران، گردش مالی چند میلیارد تومانی در کشور ایجاد کنیم. حال اگر تجربه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب هم موفق باشد می‌توان از آن برای استمرار در دوره‌های دیگر استفاده کرد.
ناظری تاکید کرد: چون آثار حوزه دفاع مقدس با سختی و خون دل تولید شده است، انتظار ما از حوزه فرهنگی بالاست. ملت ما در همه عرصه‌ها قهرمان است. در حوزه نانو، موشک، اقتصاد، ورزش و... قابلیت‌های زیادی داریم و اگر در هرکدام از این حوزه‌ها مشکلاتی وجود دارد قطعا ادبیات و فرهنگ‌مان ایراد دارد وگرنه این ملت آمادگی قهرمان‌شدن در همه عرصه‌ها را دارد.
کوچک‌خوانی و کوچک‌نویسی در جامعه جا افتاده است
فاطمی در ادامه این نشست تصریح کرد: وارد رخدادی شده‌ایم که تجربه‌های کوچکی پیرامون آن داریم. تعارض فرهنگی بین دو نسل نویسنده و ناشر در این حوزه وجود دارد که نسل متاخر نمی‌تواند این فضا را درک کند. کوچک‌خوانی و کوچک‌نویسی در جامعه جا افتاده و یکی از معضلات سال‌های اخیر این است که معمولا خرید آثار حجیم صورت نخواهد گرفت. مخاطب ما هنوز نیاز و تمایل به استفاده از آثار دیجیتال و کم حجم دارد.
وی عنوان کرد: از این‌رو، حال که به‌دلیل مجازی شدن، بخشی از هزینه‌ها کاهش پیدا کرده است در این نمایشگاه طرح مجازی «یک قاچ کتاب» را اجرا کنیم که بر اساس آن مخاطب هر یک دقیقه با کلیدواژه بخشی از کتاب‌هایی که قابلیت اطلاعاتی دارند، مواجه شود. این محتوا می‌تواند به‌صورت صوتی و متنی در فضای مجازی عرضه شود. نسل امروز که با آن روبه‌رو هستیم مرتب با بمباران اطلاعاتی مواجه شد و با اصول و مبانی فرهنگی ما قهر هستند. اما می‌توانیم با این کارهای کوچک آشتی بین‌نسلی را محقق کنیم.
سید مهدی فاطمی در پایان گفت: نکته دیگر این است که سطح تراز ناشران در نمایشگاه مجازی مشخص نیست، بنابراین، این ترازبندی باید صورت گیرد و تا جای ممکن فضاهای خالی با نقد کتاب و برگزاری نشست‌ها پر شود. چراکه، بر اساس آمار حدود 45 میلیون ایرانی در فضای مجازی فعال هستند و این فرصت می‌تواند به یک نقطه عطف فرهنگی تبدیل شود. به شرط اینکه این بارش اطلاعاتی به شکل صحیح و هدفمند اتفاق بیفتد.
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اول بهمن آغاز و تا ششم بهمن ماه در سامانه tehranbookfair.ir ادامه خواهد داشت.
انتهای پیام/ 121
