گروه فرهنگ و هنر دفاعپرس: خبر موفقیت یک فیلم داستانی از سینمای دفاع مقدس در جشنواره‌ای در میلان ایتالیا را در خبرها خواندیم. دو کارگردان جوان که پس از تحمل مشقت‌های فراوان، نخستین اثر داستانی خود را در ژانر دفاع مقدس ساخته‌اند که این ژانر سینمایی را بهانه‌ای برای جذب بودجه قرار نداده بلکه عمیقاً به این حوزه معتقد بودند.
با کمی تحقیق و تفحص متوجه سال‌ها پیگیری و تلاش این دوقلوی سینما شدیم که توسط همه مسوولین فرهنگی، مخصوصاً متولیان اصلی سینمای دفاع مقدس مورد بی‌مهری قرار گرفته بودند و حالا خودشان منزل پدری را وثیقه بانک قرار می‌دهند و از چندجای مختلف وام دریافت می‌کنند تا یک ماجرا از هزاران ماجرای دوران دفاع مقدس را در قاب تصویر به مخاطبان نشان دهند.
جسارت ستودنی «حسن و حسین صیدخانی» کارگردانان جوان فیلم سینمایی «مستطیل قرمز» در ساخت این اثر سینمایی و موفقیت آنها در جشنواره میلان ایتالیا و دریافت نشان بهترین فیلم داستانی بلند بهانه‌ای شد تا دفاعپرس گفت‌وگویی را با آنها داشته باشد که در ادامه از نظرتان خواهد گذشت.
دفاعپرس: آقا حسن! دوست داریم مقدمه‌ای از زبان خودتان درخصوص فعالیت‌هایی که قبل از فیلم «مستطیل قرمز» در حوزه سینما داشته‌ای برایمان بفرمایید تا وارد بحث شویم.
حسن صیدخانی: حسن و حسین صیدخانی، متولد 1366 در شهر ایلام هستیم. شروع حرفه‌ای کاریمان از تلویزیون و از سال 1383 بوده، قبل از آن نیز فعالیت داشته‌ایم اما خیلی حرفه‌ای نبوده است. سال 1383 اولین فیلم خودمان را با عنوان «فصل رویش» با موضوع انرژی هسته‌ای ساختیم که در آن مقطع توانست در مجلس شورای اسلامی پخش شود و توانستیم فیلم را به جاهای مختلف بفرستیم.
دفاعپرس: «فصل رویش» فیلم بلند بود؟
حسن صیدخانی: خیر. فیلم کوتاه بود. ما با فیلم کوتاه کارمان را شروع کردیم. فیلم بعدی را با عنوان «دست‌های سبز» سال 1386 ساختیم که با عوامل خوبی کار شد. زنده‌یاد رسول احدی یکی از عوامل ما بود که پس از فیلم یوسف پیامبر به ما پیوست و مدیر فیلمبرداری کارمان را برعهده گرفت و مجری طرح نیز پوران درخشنده بود که یک کاری درخصوص وحدت و انسجام اسلامی ساختیم. سالی که آقا نامگذاری کرده بودند ما این اثر را ساختیم که توانست در بخش بین‌الملل جشنواره رشد نیز جایزه دریافت کند و در جشنواره‌های مختلف ورود پیدا کرد.
بعد از آن «سرداران کوچک» را کار کردیم که مربوط به شهدای 12 تا 18 ساله بود و برای تلویزیون تولید شده بود که به شهدایی که مستقیم در جنگ حضور داشتند پرداختیم.
حسین صیدخانی: چندتای این شهدا که هرکدام برای خودشان رهبر بودند. شهید مهرداد عزیزالهی که در اصفهان بود. شهید بهنام محمدی در مسجدسلیمان بود و علی جرایه در آبدانان از شهدای نوجوانی بودند که در جنگ اسلحه به دست بودند و خیلی قصه جذابی داشتند.
حسن صیدخانی: این یک مجموعه روتین بود که شبکه دو آن را پخش می‌کرد و بعد از آن هم چند تله فیلم کار کردیم. فیلمی به نام «یک لحظه تا سرقت» کار شد که سفارشی بود. و بالاخره چون خودمان با توجه به اینکه فرزند ایلام هستیم و آداب و رسوم آنجا را خیلی خوب می‌شناسیم و زندگی کرده‌ایم، زیر همان چادرها و در همان آواره‌گی به دنیا آمده‌ایم (باخنده) لذا حادثه زمین فوتبال چوار را کاملا می‌شناختیم.
خیلی از شهدای آن را از نزدیک شناخت کامل داریم و بازماندگان آن را می‌شناسیم و سال‌ها با این حادثه زندگی کرده‌ایم و چون با این اتفاق از نزدیک آشنا بودیم، اعتقاد داشتیم این فیلم جواب می‌دهد. این اتفاق فوتبالی در هر کجای دنیا رخ می‌داد، کاری می‌کردند و سازمان‌های حقوق بشری را علم کرده بودند اما این اتفاق چون در ایران و ایلام رخ داده، سی و چند سال است که هیچ اتفاقی درباره آن رخ نداده و پرداخت نشده است و ما می‌دانستیم این اتفاق چقدر اتفاق بزرگی است. از این دست اتفاقات بزرگ در دفاع مقدس خیلی زیاد داریم که خیلی جذاب است که به آن پرداخت نشده است.
دفاعپرس: علت اینکه می‌گویید چنین موضوعاتی کار نشده‌اند، چیست؟
حسین صیدخانی: اشکال ما این است که نواندیشان را به سینمای دفاع مقدس راه نمی‌دهند. یعنی سینمای دفاع مقدس را در حد فکر خودشان نگه داشته‌اند. یعنی یک‌جوری است که خیلی‌ها می‌گویند در انحصار است ولی ما قبول نداریم، اینجوری نیست و خدا کند که این‌طور نباشد اما خیلی‌ها که این بی‌مهری‌ها را دیده‌اند عنوان می‌کنند که سینمای دفاع مقدس در انحصار است.
حسن صیدخانی: بحث این است که اتفاقی به این بزرگی رخ داده است و ما با یک کار تحقیقی و پژوهشی که حداقل هفت ماه برای ما زمان برد و نویسنده و محقق در منطقه حضور پیدا کرد و با بازماندگان ماجرا کلی حرف زد و مسئله را شناخت و جالب است که فیلمنامه‌ای که ما بیرون آوردیم دقیقاً مطابق با واقعیت است.
اصلاً هیچ‌گونه خیال‌پردازی و قصه‌پردازی در آن وجود ندارد و همه از واقعیت وام گرفته شده است. گره‌های فیلمنامه که نقش زیادی را در قصه داشت و کمک کرد تا فیلمنامه آماده شود و بعد از آن کار فیلمنامه آماده شد قول‌های زیادی برای حمایت به ما داده شد و گفته می‌شد شما کار تولید را آغاز کنید ولی اتفاق خاصی رخ نداد و وسط فیلمبرداری مطرح کردند که ما بعد از آماده‌سازی فیلم حمایت می‌کنیم که باز اتفاقی رخ نداد و در نهایت فیلم با یک تیم خیلی خوب و عوامل حرفه‌ای سینمایی تولید شد.
70 جلسه فیلمبرداری در دو مقطع زمانی؛ یک مقطع 40 روزه و یک مقطع 30 روزه کار فیلمبرداری آغاز شد و با دقت، ظرافت‌ها را سعی کردیم در فیلم داشته باشیم و سپس به مرحله تدوین و صداگذاری رسیدیم. ما می‌دانستیم اتفاقات خوبی برای فیلم رخ خواهد داد و خیلی هم امیدوار بودیم و با همان جسارت مسیر را ادامه دادیم.
دفاعپرس: ما شنیدیم که شما چند سال درگیر این کار بوده‌اید و نتوانسته‌اید سرمایه برای تولید جذب کنید، علت عدم حمایت از چنین فیلمی چه بود و چطور شد که تهیه کننده‌ای ترغیب به تولید این فیلم شد؟
حسن صیدخانی: تعریف تهیه کننده در سینما بیشتر پیگیری کارهای حقوقی است و بیشتر رابط بین فیلمساز و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و سرمایه‌گذار کار نیست؛ البته در تلویزیون تعریف جداگانه‌ای از تهیه کننده وجود دارد.
درخصوص عدم حمایت، واقعاً مسوولین فرهنگی اعتقادی به جوانان ندارند و همه حرف‌هایشان شعار است. اینکه گفته می‌شود ما اعتقاد به جوانان داریم، نیست. آنها باور و اعتقاد ندارد. ما هرجایی مراجعه کردیم فیلمنامه را می‌پسندیدند اما به ما باور نداشتند و ما هرکاری کردیم که به جوانان اعتماد کنند، نشد.
مسوولین فرهنگی فکر می‌کنند فقط چند نفر محدود می‌تواند در سینمای دفاع مقدس فیلم بسازند! من نمی‌دانم چنین باوری وجود دارد و این باعث می‌شود که سینمای دفاع مقدس در سطح فکری خاصی نگه داشته شود.
حسین صیدخانی: و تمام سرمایه و بودجه‌ای که برای سینمای دفاع مقدس وجود دارد بین چند نفر تقسیم می‌شود!
حسن صیدخانی: سالیانه چندین میلیارد به سینمای دفاع مقدس اختصاص داده می‌شود که به چندنفر داده می‌شود تا کار کنند و اصلاً جایی برای شخص دیگری باقی نمی‌ماند ولی ما خودمان ایستادیم چراکه این شهدا، شهدای مظلومی بودند. به قدری این شهدا مظلوم بودند که شبانه دفن شدند چراکه در طول روز بمباران صورت می‌گرفت و شبانه بدون اینکه نوری روشن باشد، این شهدا دفن شدند. این اوج مظلومیت شهدای این منطقه است.
حسین صیدخانی: بعد از 32 سال برای نخستین‌بار یک فیلم دفاع مقدس در یک جشنواره غربی پذیرفته می‌شود و برای اولین بار یک فیلم دفاع مقدس در دنیا جایزه دریافت می‌کند؛ این یعنی افتخار.
دفاعپرس: انگیزه شما از ساخت این فیلم چه بود؟
حسین صیدخانی: پدرمان و مادران ما همگی درگیر جنگ بوده‌اند و همین امروز نیز ما در خانه‌هایمان متاثر عوارض جنگ در بچه‌ها و نسل‌های بعدی هستیم. ما هنوز درگیر اثرات و تبعات جنگ هستیم.
حسن صیدخانی: خیلی‌ها به ما گفتند پرداختن به سینمای دفاع مقدس با بودجه شخصی ریسک است اما یک اتفاق و باور پشت این فیلم بود. واقعاً برخی مواقع انسان حس تکلیف دارد و فارغ از مسائل دنیایی سند ملکی پدرمان که سرمایه تمام زندگی او بوده را در رهن بانک قرار دادیم. ریسک ما در این حد بود. ممکن است این خانه در سطح ملی ناچیز باشد اما همین خانه تمام داشته‌های یک خانواده است. ما ریسک این را پذیرفتیم و معتقدیم که خدا هم ما را کمک می‌کند و قطعاً پاسخ خواهیم گرفت اما بحث این است که سینمای دفاع مقدس را نگه داشته‌اند درحالی که باید دامنه را باز کنند چراکه استعدادهایی هستند که روی سوژههای زیاد و متنوع آن کار کنند.
فیلمی که امروز با 20 میلیارد ساخته می‌شود را می‌توان به 10 جوان فیلمساز بدهند تا 10 فیلم درجه یک که بتواند تاثیرگذار باشد را بسازند. ما نمی‌دانیم جریانی که محدود کننده است، چه کسی است اما ما این راه را ادامه خواهیم داد چراکه مسیر را پیدا کرده‌ایم.
دفاع پرس: مسوولین استان ایلام چقدر شما را حمایت کردند؟
حسن صیدخانی: حمایت‌ها و نوع آنها متفاوت است؛ این اولین فیلم سینمایی ایلام است. برخی مواقع مسوولین توجیه نیستند و باور ندارند. اینکه یک مسوول یک مسئله را باور داشته باشد خیلی مهم است. وقتی این باور وجود نداشته باشد کاری نمی‌توان انجام داد. سوال ما این است که ایلام چقدر در جنگ تاثیر داشته است؟ چرا تاکنون یک فیلم درباره حضور ایلام در جنگ ساخته نشده است؟ جایگاه کرمانشاه، سنندج، سقز، مریوان و سایر مناطق غرب کشور در جنگ کجاست؟ این‌ها همه سوال‌هایی است که برای مردم غرب کشور بی پاسخ مانده است.
اعتقاد داریم که مردم انقلاب را رها نکرده‌اند بلکه مدعیان مردم را رها کرده‌اند. اگر به ایلام، کرمانشاه و کردستان بروید، متوجه خواهید شد که ولایت‌مدارترین آدم‌‌‌ها در این مناطق حضور دارند. مردم بسیار قانعی که و با شرافتی که بسیاری از آنها در جریان این فیلم ما را کمک کردند. زمان ساخت «مستطیل قرمز» یک شهر درگیر فیلم بودند؛ این حضور برای ما بسیار ارزشمند بود.
دفاعپرس: شما در جشنواره میلان ایتالیا برنده جایزه بهترین اثر بلند داستانی شدید، برای دریافت جایزه در جشنواره حضور پیدا کردید؟
حسین صیدخانی: ما معتقد بودیم که فیلم حرف خودش را می‌زند. خداشاهد است که اهل شعار نیستیم اما وقتی بچه‌های هم سن و سال ما که در آن مناطق هستند و یک پول توجیبی ندارند و خیلی از دانش‌آموزان در مدارس دفتر مشق ندارند، ما مصلحت ندیدیم به میلان برویم، اگر فیلم قرار باشد حرفی بزند، خواهد زد و نیازی به حضور کارگردان و تهیه کننده و عوامل ندارد درحالی که کارت دعوت برای حضور پنج روزه در میلان دریافت کردیم اما ما گفتیم این هزینه و هدیه را صرف لوازم‌التحریر دانش آموزان کم بضاعت کنیم که فکر می‌کنیم بهترین تصمیم را گرفتیم و با این حال توسط سرکنسولگری و وزارت خارجه جوایز را دریافت کردیم.
حسن صیدخانی: این فیلم از بین 600 فیلم به مرحله دوم راه یافته بود؛ نمایندگانی که از ایران در جشنواره حضور داشتند از راه‌یابی «مستطیل قرمز» به مرحله دوم جشنواره خوشحال و راضی بودند و همین را موفقیت بزرگی می‌دانستند که وقتی مراسم اختتامیه برگزار و اعلام شد که در بخش سینمایی بلند، فیلم «مستطیل قرمز» مدال بلورین و لوح زرین دریافت کرده، برایشان غیرقابل باور بود چراکه هفت داور از هفت کشور اروپایی آثار جشنواره FICTS میلان را داوری می‌کرد و شرایط و رقابت بسیار سخت بود.
دفاعپرس: کار فیلمبرداری «مستطیل قرمز» را چه کسی انجام داد؟
حسن صیدخانی: تورج اصلانی و تیم‌شان 40 روز کار فیلمبرداری را انجام دادند و 70 درصد کار فیلمبرداری انجام شد، اما بخاطر مسائل مالی یک وقفه چند ماهه صورت گرفت و کار را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرد.
دفاعپرس: بازیگران شاخص کار چه کسانی بودند؟
حسن صیدخانی: اندیشه فولادوند، علی اوسیوند، جمشید جهانزاده یک بازیگر از کشور فرانسه و بازیگران محلی از جمله حسن مظلومی، عاطفه مرشدی، امیررضا مهدی بیگی، هستی صادقیان که بازی خیلی درخشانی داشت همه از بازیگران ایلامی بودند که از آنها استفاده کردیم.
حسین صیدخانی: حضرت آقا در جمله‌ای زیبا می‌فرمایند درباره دفاع مقدس طوری فیلم بسازید که هم بُعد بین‌المللی داشته باشد و هم‌اینکه بتواند دیده شود.
دفاعپرس: در یک تیزر تبلیغی گفته بودید که این ماجرا را باید توسط فیفا پیگیری کنیم، ماجرا چیست؟
سکوت فیفا درباره یک جنایت در زمین فوتبال
حسن صیدخانی: صحبت ما با فیفا این است که آنها که به مسائل ورود خانم‌ها به ورزشگاه‌های ایران حساسیت به خرج داده و بیانیه و تاکید می‌کنند و احساس مسوولیت دارند، چطور درباره این جنایت سکوت کرده‌اند؟ ما با نماینده فیفا دیدار و صحبت کردیم و ماجرای این فیلم را به او گفتیم. در این ماجرا تنها 11 بازیکن فوتبال به شهادت می‌رسند درحالی که در جنگ جهانی دوم، به خاطر یک مسابقه فوتبال آتش بس اعلام می‌شود. من نمی‌دانم در جریان جنگ چنین جنایتی رخ می‌دهد و هواپیمای جنگی زمین فوتبال را در جریان بازی فوتبال بمب‌باران می‌کند و کسی تاکنون کسی آن را پیگیری نکرده است. ما به عنوان فیلمساز تمام هم و غم خود را گذاشتیم تا درباره این موضوع یک فیلم بسازیم و صدای مظلومیت مردم کشورمان را به گوش جهانیان برسانیم.
لازم است که در جریان این موضوع همه ورود پیدا کنند چراکه چنین موضوعاتی می‌تواند اوج مظلومیت کشورمان را به جهان نشان دهد. ما ریسک ساخت چنین فیلمی را با جان و دل خریده‌ایم.
دفاعپرس:شما چه انتظاری از مسوولین دارید؟
حسین صیدخانی: ما تقریبا از همه مسوولین دفاع مقدس گلایه‌مندیم؛ واقعاً گلایه داریم از این بابت که به بچه‌های خودشان بی‌مهری کردند. شاید ما تا سالهای سال پای ضرری که خودمان و دوستان برای این فیلم داده‌ایم باشیم، اما تنها خواسته ما این است که حضرت آقا فیلم را ببینند و در جریان فیلم قرار بگیرند و مطلع شوند که چنین فیلمی با سرمایه شخصی دو جوان ساخته شده است. همین که ایشان در جریان ساخت این فیلم قرار گیرد برای ما کافی است.
ادامه دارد...
