به گزارش گروه بین الملل دفاع پرس، شاید اگر حکمهای غیرمنتظره صادره و قطعی از سوی ملک سلمان بن عبدالعزیز، شاه عربستان را «کودتا» بنامیم، نیز اغراق نکردهایم. حکمهای صادره از سوی ملک سلمان مشابه حکمهایی است که فیصل بنعبدالعزیز، برادر وی در سال 1965 برای برکناری برادرش، ملک سعود صادر کرد که البته تفاوتهای بسیاری میان این 2 تصمیم وجود دارد و در اینجا مجالی برای بیان آن نیست.
سلمان بن عبدالعزیز، شاه عربستان، برادر ناتنی خود شاهزاده مقرن را بعد از چند ماه از تصدی پست ولیعهدی از سمتش برکنار کرد و به جای او شاهزاده محمد بننایف، اولین نوه موسس عربستان سعودی و پسرش شاهزاده سلمان وزیر دفاع را نیز به سمت جانشین ولیعهد منصوب کرد. اساسنامه حکومتی که ملک عبدالله بنعبدالعزیز، شاه سابق عربستان وضع کرده است، به شاه اختیار تعیین ولیعهد و عزل وی را میدهد.
شاید ملک عبدالله این حکم را به منظور تغییر ولیعهدش شاهزاده عبدالله صادر کرده باشد تا پسرش شاهزاده عبدالعزیز بن فهد را به جای وی منصوب کند اما برخی عوامل از جمله به وجود آمدن اختلاف در خاندان حکومتی باعث شد ملک عبدالله از تصمیم خود صرفنظر کند و حکمی مبنی بر ابقای شاهزاده عبدالله در سمت ولیعهدی صادر کند به این امید که شرایط در آینده تغییر یابد اما بیماری به وی مجال نداد اما شاه جدید عربستان در حکمهای خود به این اساسنامه عمل کرده و درعین حال برای انتخاب ولیعهد به «مرکز بیعت» که ملک عبدالله آن را با عضویت شاهزادههای ارشد و از پسران شاه موسس خاندان سعودی تشکیل داده بود، استناد نکرد.
ملک سلمان در سخنانی خطاب به مردم که این تغییرات را به آنان اعلام کرد، گفت شاهزاده مقرن، خود خواستار کنارهگیری از سمتش شده و تمایلش را برای کنارهگیری اعلام کرده است، اما از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان، کاملاً مشخص بود که وی خواهان خلاص شدن از میراث ملک عبدالله شاه قبلی و تغییر ترکیب حکومت بود و به همین دلیل، محمد بن نایف را به عنوان جانشین ولیعهد و پسرش، محمد بنسلمان را به عنوان وزیر دفاع منصوب کرد، همچنانکه 9 وزیر را تغییر داد و خالد التویجری، رئیس سابق دفتر پادشاهی را از قبل از دفن شدن شاه قبلی از سمتش برکنار کرد. نشانههای برکناری شاهزاده مقرن برای همگی مشخص شده بود، به شکلی که نقش وی اخیراً کاملاً کمرنگ شده و از صحنه تصمیمگیری به کنار رفته بود.
طبیعی است وقتی شاه عربستان، تغییراتی وسیع و مهم را انجام میدهد، بهرغم مطالب و شایعات بسیاری که اخیراً در فضاهای مجازی منتشر شده است، مبنی بر اینکه شاهزاده مقرن با دخالت نظامی عربستان در یمن مخالفت کرده بود یا مادرش اصالتاً عربستانی نبوده، اما باید این واقعیت را پذیرفت که شاه جدید عربستان تصمیم به تغییر در ساختار حکومتی و تغییر سیاستهای قبلی داشت. این تغییرات فقط محدود به ولیعهد نمیشود، بلکه شاهزاده سعودالفیصل، وزیر خارجه را که پس از 40 سال از سمتش برکنار و عادل الجبیر، سفیر عربستان در آمریکا جانشین او شد، شامل میشود. این موضوع، قابل تامل است که این اولین باری است که این سمت از دست خانواده ملک فیصل خارج میشود و به شخصی از عامه مردم سپرده میشود. مساله دیگری که از موضوع قبلی کماهمیتتر نیست، کنار زدن شاهزاده عبدالعزیز بنعبدالله، پسر شاه فقید است که سمت معاون وزیر خارجه را برعهده داشت.
در صورتیکه بیشتر پیشبینیها حاکی از آن بود که وی نامزد برجستهتر برای جانشینی سعودالفیصل باشد. همچنین 2 برادر وی به نامهای مشعل و ترکی از امارتهای مکه و ریاض کنار زده شدند و در میان پسران شاه سابق، فقط شاهزاده متعب بن عبدالله که وزیر نیروی گارد ملی است، در پست وزیری مانده است و حتی تضمینی برای باقی ماندن وی در این سمت نیست و شاید ملک سلمان برای تغییر وی به دنبال فرصت است. عملیات نظامی «توفان قاطعیت» تنها تحول سیاسی غافلگیرکننده عربستان در سطح خارجی در دوره ملک سلمان بن عبد العزیز نیست بلکه افزایش دخالت در سوریه و پیوستن به محور ترکیه و قطر علیه محور مصر و امارات نیز از جمله این تغییرات است. سوال این است که واکنش دیگر شاهزادگان سعودی بویژه نوههای شاه موسس عربستان سعودی به این تغییرات چه خواهد بود؟ میتوان گفت که از شاه جدید سعودی انتظار تصمیمات
غافلگیرکننده دیگر میرود.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقهای
