فرهنگ کتابخوانی و عصر دیجیتال

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ محمدمهدی سیدناصری؛ چرا باید کتاب بخوانیم؟ کتاب وسیله‌ای است که دانش بشری به کمک آن از تباه شدن مصون می‌ماند.

در واقع وقتی جهل و بی خبری، جامعه‌ای را از پای درآورد یا شبهه‌ها ذهن جوانان را فلج کند، بدون شک یکی از مهم‌ترین راهکار‌هایی که می‌تواند آفت جهل را بزداید، مطالعه است و آنچه می‌تواند شبهه‌های ذهنی را دفع کند و ایمان و اطمینان را به قلب‌ها باز آورد، کتابخوانی است.

گرفتاران در چنبره پرسش‌ها و محاصره شدگان در میان انبوه شبهه ها، می‌توانند برای استمداد فکری به کتابخانه مراجعه کنند و از آن جا نیرو گیرند و به جنگ شبهه‌ها بروند و پاسخی در برابر القائات و شبهه افکنی‌های دیگران بیابند.

از مهم‌ترین تأثیرات فرهنگ کتاب‌خوانی بر فرهنگ جامعه باید گفت که، در یک جامعه که افراد آن اهل مطالعه هستند، مردم و مسئولین به تفاوت اندیشه اعتقاد دارند، به ساختار، رویه، قانون، آیین‌نامه اعتقاددارند. حقوق شهروندی را رعایت می‌کنند.

در همین راستا صاحبان اندیشه معتقدند که، ملت‌هایی که فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی در بین آنان رواج بیشتری داشته توانسته‌اند فرهنگی به‌مراتب ماندگارتر و پویاتر از خود بر جای بگذارند و میراث فرهنگی و هویتی، دستاورد‌های عالمان و فرهیختگان خود را به نسل‌های بعد انتقال دهند. در این مسیر برنامه‌ریزی صحیح فرهنگی علاوه بر حفظ هویت ملی و قومی عاملی است که منجر به خودشناسی و ایستادگی در مقابل هجوم فرهنگ‌های دیگر می‌شود و به حفظ فرهنگ خودی می‌انجامد.

دوم آبان هر سال در تقویم ایران به عنوان روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار نام گذاری شده است. علت نام‌گذاری این روز در تقویم به خاطر ارزش والای کتابخوانی و رشد فرهنگ کتابخوانی در جامعه است. شعار امسال هفته کتاب «جای خالی را با کتاب خوب پر کنید» است. این جای خالی در دو سال کرونا بیش از گذشته احساس شد. در روزگار پیشرفت‌های چشم گیر بشر در عرصه‌های دانش و نوآوری و فرهنگ کتاب نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، که گسترده‌تر و تازه‌تر شده و جلوه‌هایی پایدارتر یافته است.

بی گمان آنان که گام‌های بلندی در پیشرفت‌های گوناگون برداشته اند، هرگز با کتاب و کتاب خوانی بیگانه نبوده اند. آن‌ها مطالعه را به عنوان عنصری اصلی و ضروری در زندگی خود دانسته و آن را برای بازتاب نور، جلوه و جمال فرهنگ بر دل‌های همه جهانیان برای تحولی اساسی مناسب دانسته اند.

فرهنگ کتابخوانی چیست؟

همه ما خوب می‌دانیم که کتاب و گسترش فرهنگ کتابخوانی دارای مقامی برجسته در زندگی انسان‌ها بوده و باید در دستور کاری هر شخصی قرار گیرد، اما در اینجا نکته ظریفی وجود دارد که باید همواره یادآوری و مرور شود و آن نکته این است: گسترش فرهنگ کتابخوانی باید در خدمت پرورش تفکر و خرد آدمی قرار گیرد نه اینکه صرفا به دانش اندوزی و کسب اطلاعات عمومی منجر شود.

هر چند که دانش و فراگیری اطلاعات و آگاهی از وقایع و پدیده ها، دارای شئوناتی عظیم بوده، اما دانش اندوزی بدون جاری کردن این دانش و خرد در زندگی شخصی، فاقد ارزش و اعتبار خواهد بود. فرهنگ کتابخوانی باید به منظور بلوغ فکری انسان، تحلیل صحیح پدیده ها، تکامل جهان بینی فردی، بهبود رفتاری در سطح شخصی، اجتماعی و… باشد. به زبان ساده فرهنگ کتابخوانی به معنای گسترش خردمندی در قلب و مغز انسان می‌باشد.

اهمیت فرهنگ کتابخوانی در زندگی انسان چیست؟

هر فردی در زندگی شخصی و اجتماعی خویش ممکن است به دلیل بیگانگی با فرهنگ کتابخوانی با معضلات و سوالات لاینحلی روبرو شود که درک و راه حل بخشی از این مشکلات در تجربه‌های آتی او قرار گرفته است. انسان امروزی با توجه به نوع زندگی ماشینی که سرشار از انواع استرس هاست در محاصره کامل ترس و نیاز‌های سرکوب شده خویش می‌باشد، چنین مسئله‌ای منجر به توقف خلاقیت و شروع درجا زدن انسان‌ها در یک دایره تعریف شده خواهد بود و این روند ممکن است تا آخر عمر با او بماند.

اما راه حلی برای شروع یک حرکت مثبت در زندگی او وجود دارد و این راه حل مثبت که می‌تواند راه را برای شروع تجربه‌های جدید هموار سازد فرهنگ کتابخوانی و پناه بردن به آغوش پر مهر کتاب است که بی دریغ تجربیات خویش را در اختیار انسان قرار خواهد داد. فرقی ندارد که رمان بخوانید یا زندگینامه و یا روانشناسی، در هر حال کتاب و فرهنگ کتابخوانی این قدرت را دارد که سطح دانش و شناخت را در تفکر شما بالا و بالاتر برده و یک زمانی در میان این سال ها، به خلاقیت شما تلنگر زده و شما را ترغیب به ایجاد تغییراتی مثبت و برداشتن قدم‌هایی مفید برای زندگی کند.

کتابخوانی و سرگرمی‌های دیجیتال

هم اکنون در دنیایی زندگی می‌کنیم که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن‌ها در تمام ابعاد زندگی، جامعه‌ی بشری را با تغییراتی بی‌سابقه مواجه کرده است. تا جایی که فعالیت‌های روزمره، وظایف شغلی، آموزش و پرورش کودکان و ... چنان دگرگون شده‌اند که بشر آن را در هیچ برهه‌ای از زمان تجربه نکرده است و این تغییرات آن‌قدر با زندگی او عجین شده‌اند که انتظار تغییر آن هم دور از ذهن می‌نماید.

با ظهور ویروس کرونا و ایجاد فاصله‌های فیزیکی میان انسان‌ها، استفاده از تکنولوژی بیش از پیش امری اجتناب‌ناپذیر شد و دنیای مجازی در کنار دنیای حقیقی به عنوان محلی برای صرف وقت و انرژی انسان‌ها مورد توجه قرار گرفت. به صورتی که امروزه دنیای مجازی مرز‌ها را به هم ریخته و دنیایی برای اتصال واقعیت مجازی با واقعیت فیزیکال انسان ایجاد کرده است. در واقع فضای مجازی، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است که با وجود عمر کم توانسته است در زندگی مردم جا باز کند.

در کنار این، توجه به کودکان و نوع پرورش آنان یک اصل مهم و بنیادین در دنیای کنونی محسوب می‌شود و ارتقای شاخص‌های زیستی و فرهنگی آنان از اولولیت‌های هر جامعه به شمار می‌رود؛ زیرا کودکان آینده‌سازان جامعه هستند و توجه به تربیت و پرورش آنان نویدبخش فردایی بهتر است. کودکان علاوه بر توجه و مراقبت جسمانی باید در تمام ابعاد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی، هوشی و ... مورد توجه قرار بگیرند. آنان در عصر حاضر به عنوان بخش مهمی از اجتماع و زندگی ما، از دایره‌ی پیشرفت تکنولوژی بیرون نبوده و نیستند.

این را نباید فراموش کنیم که در زندگی امروز، ما نمی‌توانیم کودکان را از دنیای اینترنت، تلفن همراه، تبلت و ... دور نگه داریم. به ویژه در دوره‌ی ظهور کرونا که ناگزیریم برای آموزش کودکان به طور مستقیم و خودخواسته از فضای اینترنت، دنیای مجازی و ابزار تکنولوژیک استفاده کنیم. حتی در حال حاضر با دیجیتالی شدن بسیاری از نیاز‌های روزمره، ضرورت فراگیری مهارت‌های دیجیتال هم پررنگ شده و به عنوان بخشی از آموزش کودکان محلی از اعراب یافته است.

امروزه فاصله گرفتن از دنیای کودکی، بازی‌های سنتی و بهره‌گیری از فضای مجازی و فناوری‌های روز در میان کودکان و نوجوانان چنان همه‌گیر شده که مربوط به قشر خاصی نیست. جذابیت و به روز بودن سرگرمی‌های موجود در فضای مجازی در مقایسه با آنچه در مدرسه یا رسانه‌های ارتباط جمعی جامعه برای کودکان عرضه می‌شود، قابل مقایسه نیست؛ بنابراین کودکان میل بیشتری به استفاده از موبایل، تبلت و ... به عنوان وسیله‌ی سرگرمی برای گذران اوقات فراغت دارند.

این اقبال به سرگرمی‌های دیجیتال تأثیر بسیار مخربی روی علاقه‌مندی کودکان به کتاب و کتابخوانی گذاشته است تا جایی که کودکان با اشتیاق ساعت‌ها از وقت خود را به برنامه‌های تلویزیون، کامپیوتر، اینترنت و... اختصاص می‌دهند، اما وقتی نوبت به مطالعه و کتابخوانی می‌رسد، بی‌حوصله و بی‌انگیزه می‌شوند.

هرچند در دوره‌ی تاخت‌وتاز ویروس منحوس کرونا و تعطیلی مدارس و مراکز فرهنگی، فعالان این عرصه سعی کردند با ایجاد فضا‌های متنوع و خلاقانه در بستر دیجیتال، گام‌هایی برای ترویج کتابخوانی بردارند و کودکانی که به اجبار و به دلیل دوری از فضا‌های آموزشی غرق در فضای مجازی شده بودند را به انس دوباره با کتاب برگردانند، اما هنوز نتوانسته‌اند به موفقیت بالایی دست یابند.

انتهای پیام/ 121